VU Magazine 1996 - pagina 357

René Boomkens, 'De angstmachine - over geweld in films, literatuur en popmuziek', De Balie, f 2<),^o.

Pijnlijke prikkels

Waar komt die drastisch toegenomen hang naar extreem geweld toch vandaan? Niet zozeer de hang naar echt geweld - de hoeveelheid echt geweld is in de afgelopen decennia niet of nauwelijks gestegen - is toegenomen maar wel die naar 'fictief' geweld. Iedereen die met een zekere regelmaat naar de bioscoop gaat, moet het de afgelopen paar jaar zijn opgevallen: niet alleen 'gewone' actiefilms maar ook zogenaamde kunstfilms vertonen soms ongehoord veel agressie. Is dit nu een bedenkelijke ontwikkeling die duidt op een toenemende verruwing van de samenleving? Het antwoord luidt: nee, er is geen sprake van verruwing. Dat is althans kort samengevat het antwoord van filosoof René Boomkens die een zeer interessant essay schreef over het geweld in onze verbeelding. Zijn stelling luidt eerder omgekeerd: in onze samenleving komen we maar weinig in aanraking met geweld, maar juist daardoor is geweld zowel angstaanjagend als fascinerend.

Door onze stedenbouw proberen we het geweld zoveel mogelijk uit te bannen. Al die naoorlogse buitenwijken bijvoorbeeld zijn toonbeelden van orde en overzichtelijkheid; ze bieden de burger een garage en een tuin. Dat is nog eens wat anders dan de chaos en het gevaar van de binnenstad. Maar, ontdekken met name opgroeiende jongeren, al die buitenwijken zijn ook van een dodelijke saarheid. Dat is de prijs van de veiligheid; je loopt er misschien geen risico, maar een risicoloos leven is een doods leven. In de buitenwijk gebeurt nooit wat. Was er maar eens wat sensatie: een opstootje, een relletje, een knokpartij op zijn trjd. Boomkens verklaart die hunkering naar gewelddadigheid uit het onvermogen om iets te beleven in het alledaagse leven. Geweldadige films moeten de toeslaande verveling verdrijven. Geweld is prikkelend; misschien een pijnlijke prikkel, maar toch een prikkel. Liever pijn en angst voelen dan helemaal niets. Ik lijd pijn, dus ik besta. Dat is zo'n beetje de achtergrond van de hedendaagse geweldscultus. Maar daarbij lijkt er ook een inflatie op te treden in de hoeveelheid geweld die nodig is om de verveling te verdrijven. De prikkels dienen steeds krachtiger te worden om het gewenste effect te sorteren. Het is een wat mij betreft grotendeels aannemelijke verklaring. Boomkens besluit zijn boek met een pleidooi voor meer risico, meer avontuur in de stad. Dat is een sympathiek pleidooi, maar in hoeverre een bruisende stad de angst voor en fascinatie door geweld kan beteugelen, is de vraag. Het lijkt mij in ieder geval nogal twijfelachtig. En Boom-

kens zelf geeft in zijn boek ook al min of meer aan dat het probleem dieper ligt dan de saaiheid der buitenwijken. Het is niet zozeer zo dat jongeren niets meemaken en dat er in hun wijk niets te beleven valt, maar dat slechts weinig zaken hen kunnen opwinden. De verveling is die van het verwende kind; het kind dat alles heeft en alles bijna in de schoot geworpen kreeg. Kinderen die opgroeien in een redelijk stabiele, welvarende samenleving hoeven niet om het bestaan te vechten. Boomkens heeft sterk de neiging om de hang naar geweld te zien als een gevolg van pathologische verschijnselen in de samenleving. Hij zegt zich te willen onthouden van morele oordelen, imaar uiteindelijk beoordeelt hij de behoefte aan het bekijken van een actiefilm toch ook als voortkomend uit een maatschappelijke crisis. Maar je hoort nooit iemand zeggen dat die behoefte aan geweld het gevolg is van zeer positieve ontwikkelingen. Die saaiheid, zou je kunnen zeggen, is er nu eenmaal en valt niet meer zo gemakkelijk weg te denken. De saaiheid van een welvarende samenleving is zelfs als 'sociaal wenselijk' te beschouwen. Spannende steden zijn hard nodig, maar ik geloof niet dat ze veel aan de 'gewoonheid' van het leven kunnen veranderen. Het is niet verwonderlijk dat mensen bij wijze van tegenwicht naar allerlei vormen van opwindmg zoeken. Dat is niet alleen iets voor verwende jongeren. Ik heb zelf, als niet bepaald een verwende jongere, met plezier gekeken naar gewelddadige films als bijvoorbeeld 'Reservoir dogs' en 'The bad lieutenant' gekeken. Opwinding! (KN)

WCS JULI - AUGUSTUS I996

73

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen