VU Magazine 1997 - pagina 42

re zin is dat waar. De mensen zijn ongetwijfeld mondiger, kritischer en ook onkerkelijker geworden. Ze hangen niet zo snel meer een collectief beleden geloof aan dat hen voorschrijft hoe te denken. Niet dat mensen onverschillig zijn geworden op levensbeschouwelijk gebied. Ze staan er alleen wel wat gereserveerder tegenover.

ging met een ingegroeide teennagel naar de pedicure. Die pedicure begon niet de teennagel te behandelen maar masseerde de voetzool. Die voetzool werd door de pedicure gezien als de landkaart van lichaam en ziel. Ieder plekje van de voetzool correspondeerde met een bepaald lichaamsdeel en een bijbehorende emotie. Het is een magische landkaart. Het aanraken van de plekjes op de voet heeft een direct effect op de corresponderende lichaamsdelen en gemoedstoestanden. Ongeveer, merkt Doude van Troostwijk op "als wanneer je de grote Bosatlas neemt, de kaart van Nederland opslaat, je vinger zet op Amsterdam en 's avonds op het nieuws hoort dat om onverklaarbare redenen het Paleis op de dam, de Nieuwe Kerk en het voormalig postkantoor zijn ingestort." Positief denken - daar komt het in zijn algemeenheid op aan voor wie gezond wil zijn of succes wil hebben. En dat doe ik met behulp van 'visualiseringen': ik wens mij een gelukkig huwelijk of een prachtig huis, ik stel mij dat in een beeld voor - en hopla, daar heb ik ze. Je reinste magie. Analfabetisme Het oogt inderdaad als een wat kinderlijk geloof, als massieve intellectuele regressie, om met Kousbroek te spreken. Tegenover deze vormen van bijgeloof stellen critici doorgaans het belang van opvoeding en onderwijs. Het ontbreekt de massa, zo heet het, aan wetenschappelijke geletterdheid. Het is noodzakelijk waarheidsgetrouwe informatie te verbreiden in de strijd tegen wetenschappelijk analfabetisme. De pseudowetenschap zal snel verschrompelen. Maar zo is het niet. Er is nog niet al te veel sociaal-wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de consumenten van moderne magie, pseudowetenschap, New Age,

42

wcs

JANUARI/FEBRUARI

1997

maar uit bestaand onderzoek van met name het Sociaal-Cultureel Planbureau is één ding al wel bekend: onder de gelovigen zitten relatief veel hoog opgeleiden. Zij zijn niet dom of wetenschappelijk analfabeet. Doorgaans zijn ze goed getraind in logisch, rationeel denken, maar tegelijkertijd zeer geïnteresseerd in occulte, magische praktijken. En er zijn meer schijnbare tegenstrijdigheden. De hele New Age-beweging is heel erg 'ik-gericht', op het vinden van de eigen identiteit, het innerlijke zelf. Veel critici vinden dat een buitengewoon egocentrische benadering, alsof de wereld uitsluitend om het eigen ik draait. Maar de consumenten van het paraculturele aanbod blijken bij nader onderzoek in meerderheid helemaal niet zo egocentrisch te zijn, ze zijn zowel naar binnen als naar buiten gericht, er is wel degelijk sprake van maatschappelijke betrokkenheid. Met name het mileubewustzijn is bij hen hoog ontwikkeld. Het beeld van de groep mensen die geïnteresseerd is in het paraculturele, is complex en genuanceerd. Je hebt mensen die op zoek zijn naar een nieuw soort levensbeschouwing, en je hebt mensen die op zoek zijn naar een therapie voor hun zeer persoonlijke problemen. Zeker is wel dat het niet alleen gaat om lichtgelovigen die niet in staat zijn fantasie en werkelijkheid van elkaar te scheiden. Het is ingewikkelder. Mensen zijn hoger opgeleid dan vroeger, maar een verbreiding van wetenschappelijk gefundeerde kennis heeft niet geleid tot een verdwijning van magisch denken. Ze nemen beide toe.

Dat is raar. Of niet? Het is vooral raar voor degenen die ervan uitgingen dat de verbreiding van het Verlichtingsdenken ten koste gaat van geloof en bijgeloof. In zeke-

We leven in een levensbeschouwelijke supermarkt, zeggen moderne cultuuranalytici, waar van alles en nog wat in de aanbieding is. In die winkel zijn heel wat exotische spullen verkrijgbaar, moderne vormen van magie en occultisme. Maar ook de 'ouderwetse' religies concurreren hard mee, en kunnen hun 'marktaandeel' vergroten; zo zou er momenteel sprake zijn van een bescheiden revival van het katholieke geloof. Over het algemeen kiezen mensen in de levensbeschouwelijke supermarkt geen kant en klare levensbeschouwing. Ze knutselen eerder hun eigen overtuigingen bij elkaar, ze stellen hun persoonlijke pakket samen. Ook de gelovigen die zich tot het rooms-katholicisme bekeren, nemen niet het gehele pakket tot zich: wèl de rituelen, niet de pauselijke opvattingen inzake anticonceptie. Men levert zich niet met huid en haar uit aan een levensstijl of godsdienst, niet aan een kerkelijk geloof maar ook niet aan New Age. Men gaat eens kijken wat er te krijgen is op het gebied van de alternatieve geneesmiddelen, bezoekt eens een therapeutisch weekeinde op een boerderij, en bladert eens m 'De Celestijnse belofte'. Maar ondertussen zijn diezelfde mensen ook gewoon bezig met hun werk, met het opvoeden van hun kinderen, en het wonen in een rijtjeshuis. Wie zich in de jaren zestig interesseerde voor alternatieve aangelegenheden, koos voor een radicaal 'andere' levensstijl. Maar nu is het niet meer nodig om in een commune te leven. Nu kun je heel burgerlijk zijn, maar toch kleine stukjes esoteric proeven; bij voorkeur 's avonds en in de weekeinden. Het gebruik van de moderne magie is gedemocratiseerd en gereguleerd. Het heeft een plaats - een keurig geordend bureaulaatje - gekregen in het alledaagse leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen