VU Magazine 1997 - pagina 131

Mocht u mijn voorbeeld slecht gekozen achten omdat struisvogels de bovengrens der vogels vormen - en dus een absolute maatstaf voor enormheid zijn - kijk dan eens naar de tweede foto waarop datzelfde struisvogelei als onderdeurtje een ei van Aepyomis, de uitgestorven olifantsvogel van Madagascar, flankeert. Sommige soorten van deze loopvogels werden meer dan drie meter hoog. Het grootste nog hele fossiele ei heeft een omtrek van ongeveer een meter en een inhoud van meer dan negen liter. Generaliserend zou ik, op basis van deze fotografische waarneming, voorstellen om ons gangbare beeld van de prototypische vogel als een klein kwetsbaar schepseltje dat vliegt en piep zegt te herzien. Het leven in de lucht nam een grote vlucht in de evolutie van de vogels. De meeste van de acht- tot negenduizend vogelsoorten vliegen, en zijn daarom noodgedwongen klein. Maar er zijn minstens vijf redenen om forse vogels (die als gevolg daarvan aan de grond gebonden zijn) niet als zeldzaam en ongewoon te beschouwen. Ten eerste stammen vogels vrijwel zeker af van schepsels die hun gelijke als symbool van massa niet kennen: de dinosauriërs. Zeker, vogels kwamen voort uit een reeks van beweeglijke hardlopende carnivoren, de kleinste van alle dinosauriërs, en niet van Tyrannosaurus of een van die andere publiekstrekkers. Maar zelfs de kleinste dinosauriërs waren enorm veel groter dan de gemiddelde vliegende vogel van nu, dus onze huidige piepertjes maakten in hun evolutie een aanzienlijke verkleining door. Ten tweede zijn grote loopvogels ook vandaag nog algemeen, hoewel de bewoners van het noordelijk halfrond zich daar nauwelijks van bewust zijn omdat al die soorten leven in de werelddelen van Gondwana, op het zuidehjk halfrond: struis-

vogels in Afrika, nandoes in Zuid-Amerika, emoes en kasuarissen in Australië en op de eilanden daaromheen. Ten derde zijn de twee grootste en meest spectaculaire loopvogelgroepen pas vrij recent uitgestorven: de olifantsvogels in Madagascar en de moa's in Nieuw Zeeland, beide waarschijnlijk als slachtoffer van de eerste menselijke kolonisten van deze eilanden. Ten vierde liepen vogels maar net de evolutionaire kans mis om de dominante landcarnivoren te worden. Zo'n 45 miljoen jaar geleden, voor de grote roofzoogdieren op het toneel verschenen, speelden reuzeloopvogels als Diatryma op de noordelijke continenten een hoofdrol als predatoren van plantenetende zoogdieren. Ten vijfde hebben we geen enkele reden te veronderstellen dat de zoogdieren het als roofdier wonnen omdat ze beter waren, in plaats van door een grillig toeval. In Zuid-Amerika, een geïsoleerd eilandcontinent tot een paar miljoen jaar geleden de landengte van Panama opkwam, bleef een andere groep vleesetende loopvogels (de Phorusrhacidae of reuzenkraanvogels) een bloeiend bestaan leiden (waarnaast de grote lokale roofzoogdieren, allemaal buideldieren trouwens, de tweede viool speelden) tot de verbinding met Noord-Amerika de inval van moderne grote katten - de jaguars en hun verwanten - mogelijk maakte. Grote Vogel verdient natuurlijk eer en aandacht. En niet alleen als Pino uit Sesamstraat.

Stephen Jay Gould bekleedt de Agassiz-leerstoel voor dierkunde aan de Harvard Universiteit. Rosamond Purcell is kunstenares en fotografe en v/oont in Boston. Deze bijdrage verscheen eerder in The Sciences, november/december 1996. Vertaling: Bart Voorzanger

wcs

MAART/APRIL

1997

51

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen