VU Magazine 1997 - pagina 101

LANDSCHAP

We kijken op het grootste en hoogste Nederlandse stuwwallencomplex, op het snijpunt van de Arnhemse en de Apeldoomse stuwwal. Dit gebied, de Posbank, is vooral bekend als natuurgebied waar veel wordt gewandeld en gefietst. Eigenlijk zijn alle grotere reliëfvormen in het midden van Nederland stuwwallen. Ze zijn tijdens de voorlaatste Ijstijd gevormd, zo'n honderdveertigduizend jaar geleden, toen het oprukkende landijs de bodem opstuwde als een bulldozer. Zo zijn hier heuvelruggen gevormd die bijna honderd meter hoog zijn. Aan de horizon zien we het IJsseldal, waar destijds de ijskap lag die dit sterke reliëf heeft veroorzaakt. Het omhooggestuwde materiaal bestond vooral uit rivierafzettingen, een mengelmoes van zand en grind afkomstig uit het toenmalige stroomgebied van Rijn en Maas. Het zijn over het algemeen grofzandige afzettingen, die water extreem goed doorlaten. De diepe, soms V-vormige dalystemen die je overal in de Nederlandse stuwwallen vindt, en waarvan we een fraai voorbeeld op de foto zien, noemen we dan ook droge dalen. Regenwater zakt er als in een gieter doorheen. Bij het ontstaan van deze dalen was er echter geen sprake van een poreuze bodem. Toen, in de koudste periode van de laatste Ijstijd, was het hier gemiddeld zo'n veertien graden Celsius kouder dan tegenwoordig, en had Nederland een permanent bevroren ondergrond. Door deze permafiost kon het water op deze heuvelruggen niet wegzakken in de bodem, en

moest dus langs de oppervlakte wegstromen. Op deze wijze zijn de dalen gevormd zoals we die hier zien. Nadat het ijs zich had teruggetrokken, zijn de heuvelruggen afgevlakt en versneden door erosie van regen- en smeltwater. De fraaie, glooiende vormen die we hier zien, zijn vooral ontstaan door ouderdom. De wind heeft daaraan een steentje bijgedragen. Dit is het noordelijkste gebied in Nederland waar je loss tegenkomt; hele fijne zand- en stofdeeltjes die verder alleen nog in Limburg voorkomen en vooral door de lucht worden getransporteerd. Hier, vooral aan de zuidoostflank van dit stuwwallencomplex, ligt in de dalen op sommige plekken wel een tien, twintig meter dikke laag van dat spul. Die dalen waren hier kennelijk diep genoeg om de loss in te vangen. Verdere erosie van het gebied wordt veroorzaakt door de mens. Overal waar zich wandel- en fietspaden bevinden, verloopt de erosie sneller. Vooral de loss gaat aan de wandel. Vandaar dat delen van het natuurgebied nu dan ook zijn omheind. De bossen zijn hier zo goed als verdwenen, en een economische functie van het gebied is nu niet meer haalbaar. In agrarisch opzicht zijn dit waardeloze gronden. Het gebied is vooral mooi om naar te kijken. Eduard Koster is hoogleraar geomorfologie aan de Universiteit Utrecht. Interview: Mark Traa. Dit is de laatste aflevering van de serie 'Neerlands Landschap'.

20

wcs

MAART/APRIL

1997 wcs

MAART/APRIL

1997

21

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen