VU Magazine 1997 - pagina 274

De Vereniging Natuurmonumenten presenteerde begin dit jaar met trots in haar kwartaalblad een aantal "bijzondere portretten van het grazend personeel", de "vrijbuiters in de buitendienst". Ze zijn inderdaad fotogeniek, de Schotse Hooglanders, Lakenvelders en Drentse Heideschapen, en populair bij het publiek. PTT Post geeft zelfs een serie postzegels uit met fraaie grazersportretten onder de titel 'Natuurlijk Landschapsbeheer'. Niemand kijkt tegenwoordig meer vreemd op als hij in een natuurgebied vee ziet rondscharrelen, maar zo logisch is het ook weer niet dat landbouwhuisdieren onze natuur beheren. Zeker is dat het weiden van vee in de natuur een lange geschiedenis heeft. Het is een vorm van exploitatie van de natuur die in Neder-

land waarschijnlijk net zo lang bestaat als er mensen wonen, net als jacht en houtkap. Op veel hooggelegen zandgronden, zoals de Veluwe, was het niet eenvoudig eigen gewassen te telen. Al na enige oogsten was de grond uitgeput. Om toch granen en andere gewassen te kunnen verbouwen moesten de akkers rond de dorpen (de essen) worden bemest. Hiervoor gebruikten onze voorouders strooisel uit het bos, heideplaggen en mest van het huisvee. Het vee scharrelde zijn kostje bijeen in de bossen. Mest was in die tijd nog met recht 'het bruine goud' en elke keutel die verzameld kon worden werd op de akkers gebracht. De beweiding van schapen op de heide heeft tot in deze eeuw voortgeduurd. Beweiding in bossen is al veel eerder

gestaakt, simpelweg doordat een groot deel van de bossen door overexploitatie verloren ging. Omstreeks 1850 waren grote delen van de Veluwe door het intensieve gebruik veranderd in een woestijn, er resteerde nog slechts wat schrale heide en vooral veel stuivend zand. Gezien deze desastreuze gevolgen is het niet zo vreemd dat de natuurbeschermers van het begin van deze eeuw er niet aan dachten vee in natuurgebieden los te laten. Natuurbeschermen was allereerst conserveren. Door de opkomst van de kunstmest hadden de boeren geen heideplaggen en schapenmest meer nodig voor hun akkers. Schaapskudden verdwenen en veel heidegebieden werden omgezet in bos of landbouwgrond. De resterende heide dacht men aanvankelijk te kunnen behouden door vooral niets te doen. Men realiseerde zich toen nog niet dat heide bij uitstek een cultuurlandschap is, een landschap dat haar bestaan te danken heeft aan menselijke ingrepen. De heide begon - waarschijnlijk mede dankzij de stikstofverrijking in de lucht - langzaam te vergrassen: bochtige smele en pijpestrootje begonnen aan een onstuitbare opmars ten koste van de struikheide. Pas omstreeks 1970 werd een landelijke werkgroep opgericht die zich inzette voor het behoud van schaapskudden en herders op de heide en kwam er weer aandacht voor begrazing als beheersinstrument. Overigens bleken de schapen niet in staat om de vergrassing van de heide terug te draaien, hiervoor is nog steeds het zeer arbeidsintensieve afplaggen noodzakelijk.

Plan Ooievaar De inzet van begrazers bij het beheer van natuurgebieden is eigenlijk proefondervindelijk van start gegaan. In het begin werden ze nogal eens gezien als veredelde, aantrekkelijke ogende maaimachines die de natuurterreinen een beetje een verzorgd uiterlijk moesten geven. Uiteraard was ook het feit dat deze vorm van begrazingsbeheer goedkoop is, niet onbelangrijk. Langzaraerhand is men grazers gaan inzetten vanuit verschillende doelstellingen. De gedachte dat grote grazers van nature in ons landschap thuishoren trad

wcs wcs

JULI/AUGUSTUS

1997

JULI/AUGUSTUS

1997

51

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen