Was Albertus van Raalte een sociaal hervormer? - pagina 1

Was Albertus van Raalte een sociaal hervormer? Lezing Albertus C. van Raalte: Leider en Liaison Ommen 4 november 2011 Hans Krabbendam

Op deze tweehonderdste herdenking van Albertus van Raalte is het niet eenvoudig om nog met een spectaculaire nieuwe vondst over zijn leven te komen. Gelukkig bevat dit congres genoeg lezingen die in de details duiken. Wat ik in de mij toebemeten tijd wil doen is Van Raalte plaatsen in het prille begin van de ontwikkeling van maatschappelijke hervormers. We hebben over zijn bezigheden hier in Ommen en omgeving en zijn onderwijsideeën al gehoord in de lezingen van Jaap van Gelderen en Mees te Velde en over zijn zakelijke initiatieven in de openingslezing van Robert Swierenga. Ik wil nu een beetje uitzoomen en naar de culturele omgeving van Van Raalte in Nederland kijken in de periode 1830 tot 1850. Met deze aanpak hoop ik een bijdrage te leveren aan het opsporen en bevorderen van een kantelmoment in de interpretatie van Van Raalte als tegendraads religieus leider naar een meer op samenwerking gerichte en veelzijdiger tussenpersoon, die continuïteit zocht. Een eerste poging voor verbreding is bijna 35 jaar geleden ondernomen door Pieter Stokvis die met zijn proefschrift van 1977 de tot dan toe dominante religieuze rol van Van Raalte heeft verbreed naar een sociaal-economische interpretatie van de afscheiding. Dat element is nooit helemaal verdwenen, maar toch bleef de religieuze rol van Albertus de meeste aandacht ontvangen. Ik heb daar zelf ook volop aan mee gedaan. Dat is deels het gevolg van de grote hoeveelheid bronnen die zijn kerkelijke inspanningen hebben opgeleverd en die al vroegtijdig zijn gepubliceerd en deels door de moeilijk te weerstane voorstelling van Van Raalte als emancipator in Nederland en als leider die een verdrukte minderheid in de veilige haven van Amerika bracht. Dit jubileumcongres is een prima aanleiding om Van Raalte deze bredere rol toe te kennen. In mijn bijdrage onderzoek ik de mogelijkheid of Van Raalte misschien ook een leidende rol in de langzaam aanzwellende maatschappijkritiek in Nederland speelde. Recente boeken hebben de aandacht gericht op deze pre-politieke periode in de Nederlandse geschiedenis. Van Raalte had als een van de weinige hervormers de gelegenheid om zijn plannen ook daadwerkelijk uit te voeren. Vanuit het antwoord op die vraag krijgen we een ander zicht op de relatie tussen zijn kerkelijke dissidentenrol en zijn maatschappelijke verbindende rol. Zonder het eerste te ontkennen wil ik die tweede rol die Van Raalte innam wat meer voor het voetlicht brengen. Dat doe ik door op zoek te gaan naar continuïteit tussen zijn eerdere academische vorming en maatschappelijke ervaring en zijn latere inspanningen. We moeten daarvoor eerst de situatie van het Nederlandse koninkrijk aan het begin van de negentiende eeuw voor ogen krijgen. Daarna diep ik een onderbelicht economisch aspect van zijn Leidse tijd op, vervolgens verbind ik het algemene met zijn eigen beschavingsideaal, onderzoek ik hoe zijn idealen gestalte kregen in de emigratievereniging en volgen we kort de uitwerking van zijn plannen in Amerika. Ik hoop dat het resultaat hiervan is dat er een verband ontstaat tussen de verschillende lezingen en dat er zo meer zicht komt op de continuïteit tussen het Nederlandse en Amerikaanse deel van Van Raaltes leven.

1

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen