Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 203

onder haar leden telde. Toen de partij in 1952 weer betrokken werd bij de formatie van

het kabinet, werden De Gaay Fortman en A.M. Donner aangezocht voor de portefeuil-

le van Justitie.-*^' Beiden bedankten, maar Zijlstra werd wel minister, en zou dat in vier

achtereenvolgende kabinetten blijven.

Alles dus nog als voorheen? Hier bedroog de schijn. De ene vu-hoogleraar was de an-

dere niet meer. Tegenover traditionele antirevolutionairen als Versteeg en Hellema ston-

den juist in de vu-kring enkele toonaangevende figuren die een andere oriëntatie bepleit-

ten. De Gaay Fortman, docent aan de kaderschool van het Christelijk Nationaal

Vakverbond, zocht inspiratie in het christelijk-sociale denken. De pragmatische Zijlstra

maakte zich los van oude tegenstellingen als liberaal tegenover socialistisch. De Vrije

Universiteit bleef nauw verbonden met de Anti-Revolutionaire Partij. Al is zij dan vrij

van elke politieke binding, zei rector Koksma bij het vijfenzeventigjarig jubileum van de

partij, 'zij weet wel te onderscheiden waar zij haar vrienden en geestverwanten vindt'.'^''^

Maar de diversiteit in het denken zou zich in alle twee meer en meer openbaren. Tot on-

geveer het midden van de jaren vijftig heeft in het uiterlijke beeld traditie de overhand.

Daarom schetsen wij hier de tien jaren na de bevrijding liever als de uitgang van een tijd-

perk dan als het begin van een nieuw. Maar de veranderingen die zich vanaf 1955 begin-

nen af te spelen komen allerminst als een verrassing. Om de Vrije Universiteit zo te schet-

sen als zij toen was, zal die tweeslachtigheid dus niet verborgen mogen blijven.

DE VERENIGING EN HAAR BESTUURDERS

Toen Coops in 1946 het rectoraat overdroeg, noemde hij als voornaamste garantie voor

het voortbestaan van de Vrije Universiteit de 'verankering door gebed in het onveran-

derlijke en eeuwig vaste fundament'.+^3 Hij voegde er wel een waarschuwing aan toe. Dat

fundament was onaantastbaar, doch niet de bouwsels die mensen daarop hadden neerge-

zet. Daarom moest de Vrije Universiteit gedragen worden, niet alleen door de offers,

maar vooral door de gebeden van het gereformeerde volk. Als één vu-hoogleraar dat volk

kende was het Coops wel. Hij heeft jaren achtereen zijn zaterdagavonden besteed aan

propaganda voor de universiteit, en meer dan duizend bezoeken afgelegd.*^'* Coops is

gestorven in 1969. Hij voelde zich toen dikwijls eenzaam en in de steek gelaten'*^^^ en

sprak in sombere ogenblikken over 'wijlen de Vrije Universiteit'.'**^ Kennelijk was er

naar zijn gevoel iets veranderd. Het ideaal was verbleekt, en de band tussen universiteit

en achterban verslapt.

Zeker is dat de relatie tussen die twee in beweging was. De universiteit kende na 1945

een ongeëvenaarde groei. Dat vroeg aanpassing, ook in de relatie tot leden en begunsti-

gers. Dat proces zou zich echter, voorzover het de vereniging betrof, pas in de jaren

zestig gaan voltrekken. In deze periode bleef alles bij het oude, in de organisatie en in de

propaganda.^*' De administrateur B. Faber schreef in 1948 onder inspiratie van een

preek van Waterink**^ het declamatorium 'De banier van het beginsel'.t*^ Het is opge-

CHRISTELIJKE WETENSCHAP 19261955 199

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen