HOOFDARTIKEL

Het Bellamy-Stelsel.

I.

De menschen, die na het intreden van de zoiidie, leven buiten het licht van God's bljaondteiie openbaïlnig, op de aaTde, die „dioomen en disiteiLem, " voQirtba'engt, kunnen vool-al tweeërlei hioiudiing aaniiemien tegenover de maatsdhappedljlse ©llienide en d!e jamimerlijkie ontwrichting, dlie zij dagelijks aan-i (ichouwen en waattnee zij zelf misschien in steirke mate hebben te worstelen.

Zij kmmen er van uitgaan dat er aan deze „bezeten wereld" toch niets te verandeiren valt en dat de dag van morgen nog slechtieii' zal zijn dan de dag van heden; z.ij kunnen denken dat er geen belangrijke vefbeteringen verwacht mogen wor" den: zooveel eeuwen is men op deze wereld reeds bezig met het invoeren van hervorming'era, zooveel plannen zijn reeds aan de hand gedaan en ar is toch niets van teredit gekomen!

Maar zij kunnen ook diroomen van betere verlioudingen in de toekomstj van een ideaal-staatj die eens komien zal en waartoe de omstandigheden vanzelf zullen leiden; zij kunnen er ook roitsvasit van overtuigd zijn, dat eens de da^ aal aanbirekeo Waarop de mensdiheid volkomen tevreden zal zijn met haar lot, als aUe wenschen en veirlangenis vervuld zijn in de samenleving, die op een andereu grondslag is opgebouwd. Tot deze laatst© groep moet de man gerekend worden, wiens naam boven deze artikelenreeks staat afgedrukt en over wiens stelsel wij iets willen zeggen: Bellamy.

De Amerikaan Edward Bellamy sdhreef in het jaar 1887 een boek dat uitkwam onder den titel': „Looking Backward" („Terugblik") en dat vrij spoedig in Hollandscihe veJ-taling verscheen onder den titel: „In het jaar 2000". Na de verschijning van dezen „staatsroman" kwam Bellamy tot de overtuiging, dat hij in één boek lang niet geno^eg over zijn „staat der toekomst" had kunnen zeggen en dat nog vele onderwerpen niet behandeld waren. Daarom gaf hij kort voor zijn dood (1898) een soort vervolg op „Looking Backward", dat tot ütel droeg: „Equality" en dat eveneens in het Hollandsch verscheen: , , Gelijkheid voor allen", i)

Bieide boeken, maar vooral het eerste, maakten geweldig opgang. Men beweert zélfs dat de boeken van Bellamy na de „Negerhut van Oom Tom" in het laatst van de 19de eeuw het meest gelezen werden. 2) Druk na druk verscheen in bijna alle moderne talen. Later verflauwde de belangstelling voor deze boeken echter ©ven snel, als ze aanvankelijk gestegen was.

In de laatste jaren grijpt men echter weer, ^xsüg naar de boeken van Bellamy en gaat men zich verdiepen in de uitvoerbaarheid en de consequenties van zijn stelsel. Er werd hier te lande •opgericht de INTERNATIONALE VEREENIGING

„BELLAMY", terwijl in Zuid-Afrika en in Amerika soortgelijke organisaties in het leven werden geroepen. De Yereeniging in Nederland geeft een veertiendaagsch tijdschrift uit: „Bellamy Nieuws", waarvan in Jan. 1937 de vierde jaargang reedisi loopende was. Voorts worden er vergaderingeni belegd tot verbreiding van de Bellamy-igedachte en plaatselijke afdeelmgen gevormd. Zelfs de Radio is reeds benut om propaganda voor het Bellamystelsel te maliën. ^) =

Nieuwe drukken zijn nooidig om in de vraagi maar Bellamy's boeken te kunnen voorzien, teirwijl brochures en vlugschriften verspreid worden om breede volksgroepen in te lichten over doel en streven van de Bellamy-beweging.

Waaruit is deze meerdere belangstellin_g te verklai^en, nadat de boeken van Bellamy reeds geheel en al op den achtergrond waren gekomen?

De Bellamy-Vereeniging meent dat de „oorzaak daarvoor gezocht moet worden in den weerklank die andere bewegingen vonden, die met sdierpiere middelen hun doel trachten t© bereiken^ en dlie tot meer actieve daden opwekten" ^).

Doch er zijn stellig ook andere factoren aan te geven die sümuleerend gewerkt hebben.

Om het bedrijfsleven op gang te houden heeft de Overheid zich moeten bemoeien met versdhil-' lende kwesties in deze jaren van crisis, waarmee zij zich in normale tijden allicht niet zou hebben ingelaten. Deze staatsbemoeiLng is door Bellaimy in zijn boeken heel sterk op den voorgrond geiisteld. Bij hem doet de staat alles en regelt de staat alles.

Nu van Regee'ringswege steeds meer moest worden ingegrepen in de laatste jaren om het land voor ondergang te behoeden, ligt het voor de hand dat tengevolge van deze gewijzigde omstandigheden de bodem werd toebereid om de BeUamy-gedadhte opnieuw wortel te doen sdhieten.

Al wordt er dus meer over het Bellamy-stels©! gesproken dan enkele jaren geleden, dit zou ons misschien er nog niet toe hebben gedrongen in een weekblad als „De Reformatie" over dit stelsiel te gaan schrijven, als er lüet op zulk een ©igen^ aardige manier propaganda voor de Bellamy-gedachte gemaakt werd.

Immers, „de Vereeniging draagt ©en zuiver academisch karakter, met uitsluiting van eenige poUtieke strekking of inmenging in regeeringszaken. Bij deze doelstelling plaatst de vereeniging zich op een absoluut standpunt, waardoor het aan haar leden is verboden bij het voeren van propaganda of op vergaderingen in verband staande met het doel van de Vereeoiiging, regeeringen, of personen, noch eenige partij, groep of beweging aan te vallen of te verdedigen." ^)

De Bellamy-beweging is er inderdaad van overtuigd dat het stelsel dat door haar gepropageerd) wordt, ook voor Christenen, die leven bjj het Woord Gods, aanvaardbaar is, „De menschen, giroepen en partijen die thans elkander bestrijden, trachten wij naar elkander toe te brengen, dooi-j een economisch© oplossing te geven die voldoet aan de idealen van all© partijen. Wij geven den lethiseh denkenden een economisch stelsel, waarbiji het mogelijk is hun theorieën van broederschaipi en menschenliefde in practijk te brengen." ^)

En vol vreugde wordt het verzekerd dat de beweging snel groeit en haar leden telt „in all© rangen en standen, onder iedere religieusey politiek© en ethische richting!"').

Nu de zaken zóó staan, moeten wij het alsi oinz© roeping beschouwen, ook dit stelsel te toetsen aan het Woord Gods om te mogen weten of het werkehjk door christenen geacoepteerd kan worden. (1 Joh. 4:1—3.)

Voordat wij nu het stelsel als geheel en vers ischillende onderdeelen ervan gaan onderzoeken, bij het ücht van de Heilige Schrift, is het weUicht gewenscht, vooral met 't oog op degenen, die van de boeken van Bellamy of van de brochures van de Bellamy-beweging nog geen kennis namen, een korte uiteenaetting te geven van de wijze waarop

Bellamy zijn „Staat dielr Toekom'st" lieeft h& sdhreven.

Bellamy's boeken rijn, zooals gezegd, staatSH rom ans.

Niet streng wetenschappelijk, maar populaiip heeft deze Amerikaan het beeld van de toekomst willen beschrijven. Blijkbaar heeft van het begin af aan, bewust de bedoeling voörgeaeten om bet geiheele volk te interesseei^n voor rijn inzicliten' op economisch gebied, en niet alleen die kleinö gnoep van pel-sonen, die zich krachtens hun beroep met economisclie vraagstukken inlaten. ^) .

De romantische omlijsting van deze ©oonoimiscbe droombeelden is xTij spoedig weergegeven.

De hoofdpersoon in beide boeken is een zekere Julius West, geboren in het jaar 1857. Op d)ertig-i jarigen leeftijd, in 1887 dus, is hij de eenige naikomeling van een rijke familie. Over ©en groot Vermogen en een kapitaal heerenhuis heeft hij' de vrije beschikking. Zijn verloofde is Edithi Barüett, eveneens een meisje uit de gegoede krinjgen van Boston, West's geboorteplaats. Deze jO'Hige menschen hebben reeds het besluit gemo^men om in het huwelijk te treden en de opdrach!t| tot het bouwen van een nieuw huis voor liet jonge paar is reeds verstrekt.

De werkstakingen, die toen — evenals thans! ^- in de bouwvakken in Amerika aan de orde vam; den dag waren, brengen telkens ernstige stagnatie teweeg^ zoodat het met den bouw van de nieuwe woning niet erg vlot en de datum van de hluwelijksvoltrekking telkens moet worden verschoven, .

Terwijl West zich geducht ergert over de stalcinr gen, leeft hij intusschen alleen in de ouderlijke woning met zijn bediende Sawyer, een kleurling. Het huis, waarin West woont is te oud en te ongezellig om het met rijn aanstaande vrouw, die zoo veel meer comfort gewend is, te kunnen bewonen, maar het heeft toch iets vöór, boven het nieuwe heerenhuis dat gebouwd wordt. Julius rWest, die terg veel last heeft van slapeloosheid, heeft zijn slaapkamer diep in den gjrond, onder die fundamenten laten metselen. Qp een vernuftige manier is het vertrek tegen brand en inbraaik beschermd, terwijl ©en ventilator voor vers'clie lucht zorgt.

In dit vertrek, waar absoluut geen stadslawaai doordringen kan, pleegt West den slaap te zoen ken. Hierin slaagt hij echter nog niet altijd. In d'at geval laat hij een hypnotiseur halen. Dr Pillsbury, die hem in een diepen slaap kan brengen, waaruit hij slechts door een tegenoverge- Btelde hypnotisclie behandeling gewekt kan worden. Deze laatste behandeling kan niet alleen door den hypnotiseur, maar ook door den bediende van West worden verricht.

In den avond van 30 Mei 1887 oordeelt West het noodig den hypnotiseur te laten komen. Deze vertelt hem, dat hij een vacante practijk in een andere stad zal overnemen en daartoie nog dienzeLfden avond zal vertrekken. Omdat de bedi^ende West wel uit- zijn hypnotischen slaap- zal kun-i toen wekken, levert dit geen bezwaar op. Dien, nacht wordt het huis van West door brand totaal verwoest. Sawyer, de bediende, , komt om het leven, van West zelf geen spoor. Daar allo kennissen^, zelfs Edith, van het bestaan van de brandvrije Muis, West's slaapkamer, onkundig rijn, ©n die hypnotiseur van den brand niets verneemt, meent men dat oo'k West is omgekomen.

Na 113 jaar, in het jaar 2000 dus, woï'dt Juhus IWiest wakker. Dr Leete, een rustend geneesheer ïn Boston, laat in dat jaar een nieuw laboratorium in zijn tuin bouwen. De arbeiders ontdekken bij het graafwerk een kamer en het gelukt dien dokter West uit zijn verdooving op te wekken. De dokter is voorloopig zijn gastheer. Wonderlijk geno-eg blijkt West bij nader onderzoek terecht Ie zijn gekomen bij het nageslacht van zijn vroegere verloofde. Edith, de dochter van Dr Leete, is de achterkleindochter van Edith Bartlett, de verloofde van West in 1887. Deze laatste is tenslotte m-eit een anderen man in het huwelijk getreden, nadat rij 13 jaar over haar Juli us heeft getreurd. Ini het gezin van Dr Leete wordt de man van zooveeÜ geslachten terug, met blijdschap lopgeno-inen eni — moet het nog gezegd worden? — al spoedig heeft West het hart van de jonge Edith veroverd! Groote veranderingen hebben zich in deze 113 jaar voltrokken in Boston.

De verbaasde West ontdekt dat hij in een geheel nieuwe wereld is binnengetreden, oen wereld, die grondig verschilt van die waarin hij vroeger leefde.

Het geld is afgeschaft; economische gelijkheaid voor alle mensohen is er in de plaats gekomen van armoede en rijkdom van vroeger. Deze omr wenteling heeft ook gevolgen gehad voor het huwelijksleven, voor den levensduur van den mensah, voor ziekten en misdaden en voor heel veel andere dingen meer.

Eiken dag komt West met nieuwe dingen int aanraking en Dr Leete leidt hem stap voor stap de nieuwe wereld binnen. Zoo komt hij langza-" merhand op de hoogte van bet leven in den nieuwen staat en ontdekt hij door vergelijking met de periode waarin hij vroeger leefde, de voordeelen van de nieuwe maatschappelijke orde Een vraag die hier opkomt ©n dd© beantwoord dient te worden, is deze: moet het mogelijk geacht •worden op goede gronden zulk een toekomststaat te ontwerpen? Kan ©en mensdh, zoo moeten wij Vragen, kan een gewoon mensch, — laat hij dan al een „ziener" genoemd worden — met afdoende zekerheid vaststellen hoe de ontwikkeling van het wereldgebeuren zijn zal en wat er in het jaar 2000 geschieden zal? Het antwoord daarop, moet voor degene, die den Bijbel houdt voor Gods onfeilbaar Woord, volstrekt ontkennend luiden.

Een mensch kan nooit een toekomstbeeld schilderen, dat met de werkeUjkheid volkomen in overeenstemming zal zijn. Men heeft wel geprobeerd den gang der geschiedenis tot in verre tijden, w-eer te geven en men heeft zich wel allerlei gedachten gevormd over de toekomst en in de juistheid daarvan geloofd. Er z^'n er zelfs velen die het gewaagd hebben een ideaalstaat te schetsen: Bellamy staat hierin niet alleen. Hij is slechts een van de velen. 'Reeds de Grieksohe wijsgeer Plato heeft ons in zijn boek over den Staat eei: il sociale-toekomst-roman gegeven. Thom, as Morus heeft zijn „Utopia" ontworpen en zoo zijn er anderen geweest, die met min of mieer genialitelit een staatsroman hebben gesclireven, waarin de toekomst wordt vastgesteld. Door deze veelheid van „zieners" wordt echter tegelijk de zwaldieid Ivan hun prod'ucten gedemonstreerd. De sodale profeten zijn het geenszins met elkander eens. ^) Ieder gaat weer uit van andere grondgedachten, ieder heeft weer ©en eigen kijk op de ontwikkeling van de sociale toestanden.

Wat de oorzaak daarvan 'is? Deze besbaat hierin, dat niemand de toestanden waarin menschen en volken verkeeren, geheel naar rijn idee zal kunnen regelen. Hoe scherpe kijk hij ook hebben mag op de verhoudingen in het mensdbenleven en op de krachten die daarin werken; hoe helder inzicht hij oo, k bezitten mag in de versdhuivingen en bewegingen in het volksleven, toch zal geen enkele sociale profeet met zekerheid de toeko, mst kunnen vo, orspellen, Want de geschiedenis is niet ©en optelsom van een aantal getallen, zoodat tenslotte een cijferreeks ontstaat waarvan het totaalbedrag reeds vastgesteld kan worden nog voordat alle getallen van de reeks zouden zijn 'ingevuld. 'Maar God werkt in de geschiedenis naar „Zijn gemaakt bestek" en Hij is wonderlijk van liaad en groot van daad. Hij kan door de menschen nooit nagerekend en in elk ^eval nooit voorgerekend worden.

Leerzaam is het hier te denken aan de Openb. van Johannes, het boek der toekomst van de Idnderen Gods. Daarin wordt ook gesproken over de maatschappelijke Vraagstukken zooals deze zich in de toekomst aan de menschen zullen voordaan. Doch in de mededeelingen daarover heeft „God met opzet gapingen aangebracht, opdat wij zouden verstaan, dat bij alle geloof aan de waarachtigheid van het voorzegde, toch ook valt te rekenen op het verrassend© element, op het onbekende, onverraoede, het onberekenbare i")". En als Bellamy niettemin in de toekomst blikt en daarbij aankondigt den tijd waarop het geld zal zijn afgeschalt en de concurrentiestrijd en vele andere dingen daartoe, dan vermaant Gods Woord ons aan dergelijkle voorspellingen geen geloo, f te hechten. ^Vdj kunnen hetgeen Johannes op Gods bevel verzegeld heeft (Openb. 10:4) niet bekend maken, en de zegels niet verbreken.

Max Scheler heeft van soortgelijke voorspellingen als Bellamy gedaan heeft, gezegd, dat „ze even lichtvaardig waren, als die van den maiu die den dood van een reus zou aankondigen, alleen reeds op grond van het feit, dat een mug den reus op den neus was gaan ritten" '•^). Hoewel deze toekomstbeelden daarmee wel scherp veroordeeld worden, hebben Wij aan het eenvoudige Woord van Go, d reeds genoeg. En dat zegt ons onom.wonden dat de stud©erkamerwij, sheid van mannen als Bellamy nooit „d'altoos wijze raad des Heeren" kan doorgronden of opzij' zetten.

1) Gebruikt worden voor deze artikelen o.m.: In het jaar 2000, 8ste druk 1936 en Gelijkheid voor allen, 1935; beide uitgaven van Gebr. E. en M. Cohen, Amsterdam.

2) Voorbericht, In het jaar 2000.-

3) Donderdag 18 Juni sprak de heer M. H. van der Stijl voor de A.V.R.O.-microfoon over: Bellamy en zijn boodschap voor dezen tijd.

4) Voorbericht, In het jaar 2000.

5) Mr P. IJssel de Schepper. De Bellamygedachte en de Bergrede, bl. 4S.

6) Mr P. IJssel de Schepper, a.w. bl. 46.

7) Economische gelijkheid. Uitgave van de Internationale Vereeniging Bellamy Centrale voor Nederland, blz. 4.

8) Economische Gelijkheid, blz. 1. , -

9) Vgl. O. D. Skelton, Ph. D.; Het Sooialisme, een criische ontleding (met voorwoord van Dr D. van Embden),

itgave Scheltema en Holkema, A'dara, bl. 79, 80. 10) K. Schilder, De Openbaring van Johannes en het Sociale leven. Uitgave W. D. Meinema, Delft, 2e druk 1925. Blz. 82.

11) Max Scheler, Vom Umsturz der Werte, 2e Aufl., Leipzig, Der neue Geist. Verlag 2, 1919, S. 252, aangehaald bij K. Schilder, a.w. bl. 95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen