MUZIKALE KRONIEK

In de kenken der muziek.

In het afgeloopen jaar zagen eenige leerboeken over muziek het licht, die in deze kroniek verdienen te worden aangekondigd. Al houdt de muziekminnaar zich liever bezig met het genieten van de wei-toebereide muzikale spijzen, het kan zijn nut hebben, ook eens in de keuken rond te kijken waar ze worden klaargemaakt, en het kookgerei zelf te han toeren.

Voor ieder die iets bereiken wil in het produceeren of reproducceren van muziek is dit koksjongenschap de eerste schrede op den muzikalen weg. En hij, die meent, dat de „inspiratie" alleen ihem dien weg wel zal wijzen, ervaart dat die inspiratie slechts hem leidt, die loopen heeft geleerd.

Dat ook in onze kringen de romantische idee van inspiratie zonder (althans buiten) vakliennis en technieli afgeleefd is, blijkt wel uit de lioogere eischen die men stelt aan de niuziJcale opleiding van onze kinderen, die meer studeeren en minder „fantaseeren", en uit de steeds talrijker wordende vergelijkende examens voor kerkorganist.

Deze tendenz van toenemende materiaalbeheersching blijkt ook uit de leerboeken zelf, waarin de anecdotes en verdroogde etudes plaats gaan maken voor de universaliteit en soepelheid van dezen tijd. Juist voor een zoO' sterk intuïtieve kunst als de muziek zal de leerstof met het leven in onmiddellijk contact moeten staan, ja zelf levend moeten zijn.

Al kan dit laatste niet van alle onderstaande boeken worden gezegd, toch komen ze overeen in het zijn van dezen tijd, en in het toonen van een gezond slijlbegrip. Zoodoende kan deze leerslof stimuleerend werken op de hedendaagsche muziekproduclie en - beoefening, en., . op die van de toekomst.

De groote verdienste van het werk van Sir James Jeans: De wereld van het geluid (vert. door Dr E. J. Dijksterhuis)^) is, dat het de gelieele geluidsleer in verband met de muziek behandelt, en het geluid als een levend organisme doet ervaren, in een voor ieder belangstellend lezer begrijpelijken vorm. Voortdurend merkt men, dat hier een vakman aan het woord is, die ook de nieuwste technische resultaten heeft verwerkt, maar deze in een klare uiteenzetting weet te zeggen en zoo' voor de muziekpraktijk vruclitbaar te maken.

Met kalme Engelsche nuchterheid neemt de schrijver afscheid van allerlei onhoudbaar gebleken romantisciie theorieën, behalve van het evoluUcsprookje op de eerste drie bladzijden, daarmee blijk gevende dat ook de goede Homerus wel eens slaapt, althans droomt. Maar van blz. 4 tot 231 is hij klaar wakker, en maakt zelfs den vakman met zijn intelligente vergelijkingen attent op verbanden met andere gebieden, die hij uit zichzelf niet had ontdekt.

Met den vierden druk van Seni Dresden's Algemeene Muziek leer 2), naar den Uden druk van J. Worp—S. van Milligen geheel opnieuw bewerkt, begroeten wij een ouden bekende, die zich steeds blijft verjongen. Hetgeen wij in dit blad aan waardecrends schreven over Dresden's Kleine Muziekleer, geldt in niet mindere mate voor dit werk. Dit is een leerboek, dat volkomen op de hoogte is van dezen lijd, dat den voor-Bachschen tijd niet verwaarloost, en dat objectiviteit betracht, zonder daarbij tot kleurloosheid te vervallen. In dezen nieuwen druk werden de hoofdstukken over het Gregoriaansch en de akoustiek verbeterd. Natuurlijk kunnen sommige uiteenzettingen door hun beknoptlieid bij den leek misverstanden wekken, doch de schrijver heeft getracht dit zooveel mogelijk te voorkomen. Een enkele opmerking over het artikel: Het Orgel. Hier is de systematiek niet duidelijk, omdat ze niet geheel deugt. De term „windwerk" is hier verwarrend. Het blijkt dan ook niet, of de windlade tot het „windwerk" of tot het regeerwerïv behoort. Orgelbouwtechnisch is het juister, de stof te verdcelen in: Windvoorziening, Windladen, Mechaniek, Speeltafel, Pijpwerk, en Orgclopslelling. Ook is het beter, de uitdrukking „fluitstemmen" voor labiaaistcmmen niet te gebruiken. Maar laat ik niet door détails de groote lijn van waardeering onderbreken.

Van Hennie Schouten verscheen hel tweede deel van „Techniek van het O r g e 1 s p e 1.2) Behandelde liet eerste deel meer de manuaal- en pedaaltechniek, in etudes en bij het concertspel toegepast, dit tweede deel tracht den leerling een meer geestelijke beheersching van de geheele orgellitteratuur bij te brengen. De geheele orgellitter ratuur, hier liggen de voetangels en klemmen van stilistische eenzijdiglieid en bekrompenheid, of nog erger stijlloosheid, in de keuze en accentueering van orgelmuziek uit dezen, en verwaarloozing van die uit genen tijd.

Sclaouten is er met een gezonde intuïtie in geslaagd, deze fouten te vermijden. Zijn keuze uit de orgellitteratuur ailer tijden en zijn opvattingen getuigen van goeden smaak, ze zijn, zou ik haast zeggen, algemeen-beschaafd Europeesch, en wellicht daarom voor een leerboek zoo geschikt. Men kan niet in zoo'n werk van 150 bladzijden diepgaande beschouwingen verwachten: vaak moest de behandeling vluchtig zijn, vaak treft een salz meer door zijn autoritaire formuleering dan door zijn motiveering. Maar wanneer alleen al onze groote organisten van naam eens den inhoud van dit boekje verwerkten, zou men niet door kerkruimte en aether die dwaasheden op' b.v. agogiscli of registratie-gebied van verscheidenen hunner hooren, die thans klinkend getuigen van onkunde en smakeloosheid. Wellicht kan de schrijver bij een herdruk eenige feitelijke onjuistheden rechtzetten, h.v. op blz. 50 (het portatief heeft door zijn Regalen wel degelijk invloed op de ontwikkeling van het orgel gehad), blz. 80 (dit rugpositief heeft Duitsche i.p.v. Italiaansche principalen), blz. 92 (het pedaal was in Frankrijli toen in de eerste plaats bas klavier), blz. 140 (de verzekering is wat te boud gegeven, daar drie stemmen in de Notre iDame-dispositie zijn vergeten). Het boek is evenals het eerste deel keurig uitgegeven, en bizonder waardevol door de disposities van orgels, en de bronv erwij zingen.

Over het andere boekje van Hennie Schouten: Onze oude orgels*), kan ons oordeel helaas niet zoo gunstig zijn. Van dit oordeel gaven wij rekenschap in het tijdschrift „Organist en Eredienst". Als we onze dankbaarheid voor de belangstelling, door dit boekje met zijn onderhoudenden schrijftrant gewekt, afwegen tegen deszelfs oppervlakkigheid en feitelijke onbetrouwbaarheid, blijft er net niets over.

Hel laatste boekje, dat we hier aankondigen, is wat zijn omvang aangaat, sleclits een druppel aan den publiciteitsemmer te noemen. Niettemin draagt het den weidschen, Middeleeuwsche herinneringen oproependen, titel, „Organum" (Kort Begrip van den Orgelbouw ten behoeve van degenen, die zich voorbereiden voor het Examen ter verkrijging van het Lager Diploma van de Vereeniging van Organisten bij de Gereformeerde Kerken.) 5) In (Ut werkje wordt een krachtdadig gecomprimeerd overzicht van den orgelbouw gegeven in 10 hoofdstukjes: Pijpwerk, Windvoorziening, Windladen, Mechaniek, Speeltafel, Opstelling, Orgelhistorie, Herstel van kleine gebreken. Harmonium, Hammond-orgel. Waar ik zelf te nauw bij de verschijning van dit geschrift betrokken ben, moge ik mij tot de objectieve cijfers bepalen en den lezer aanraden, tegen betaling van vier dubbeltjes, zelf na te gaan, wat er van de 198 zaken, die in het alphabetisch register worden genoemd, in de 9 pagina's tekst van de 16 terechtkomt.

1) H. P. Leopold's Uitg. Mij. N.V. te 's-Gravenhage.

2) J. B. Wolters' Uitg. Mij. N.V. te Groningen-Batavia.

3) H. J. Paris, Amsterdam.

4) Elckerlyc-boekjes No. 10. — Bosch en Kenning N.V., Baarn.

5) Uitgave No. 1 van de Vereeniging van Organisten bij de Gereformeerde Kerken. Secretariaat: Bilderdijklaan 79, Rijswijk (Z.-H.).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen