VU Magazine 1973 - pagina 401

streven naar het bereiken van een doorgevoerde specialisatie op wereldschaal, waarbü dus in 't algemeen ieder land dat zal voortbrengen, waarvoor het zelf het beste geschikt is: door de mogelijkheden van zijn bodem, door zyn klimaat en door de bekwaamheden van zyn bevolking - in een rechtvaardig sociaal bestel. En als men aldus zijn natuiu-lyke r^kdommen op de meest voordelige wyze gebruikt, zal men deze dan ook vry van handelsbelemmeringen moeten kunnen aanbieden naar alle windstreken. Er biykt vaak en allerwege onevenwichtigheid van produktie te bestaan. Er is te veel van het een, te weinig van het ander, zodat dus de produktie van het één gematigd, die van het ander gestimuleerd zou moeten worden. De aarde is ryk, want in 's werelds provisiekast ligt veel, zeker veel, en er kan uit worden verstrekt in ruime mate. Maar de begeerlijkheden mogen nooit worden betaald door de honger van anderen. Overleg, in de ene of andere vorm tot herziening van de rykdom is dus bepaald als noodzakelykheid geboden. Zowel hoeveelheid als tempo van produktie moge zich aanpassen aan het verbruik in plaats van aan het winstbejag. Produktie is noodzakelijk. Zal de gedachte daarby ooit van die van winstbejag kunnen evolueren naar die van samenwerking? Tot nu toe is er van samenwerking veel te weinig sprake geweest. Indien die, op de juiste grondslag, had plaatsgehad, zou in onderling overleg menig bezitter van ryke voorraadschuren overtuigd zyn geworden van zyn eigen hamsterzin, gezien tegenover de nood elders. Wat geeft hy daarmee een bewys van onmondigheid! Te betreuren is ook, dat wantrouwen tussen de naties meebrengt, dat veel arbeidsvermogen onproduktief voor bewapening gebruikt wordt. Alweer: wat een bewys van onmondigheid geeft hy op wiens rekening het wantrouwen komt! Overal waar eendracht ontbreekt, is nog onmondigheid. Een mondige wereld zou een gaaf beeld vertonen, waarin produktie en behoefte van de één evenwichtig zou staan tegenover produktie en behoefte van de ander. Een ideaal wereldbeeld zou aantonen, dat prestatie evenwichtig tegenover prestatie stond. Indien een oplossing, die het evenwicht brengt, niet gevonden wordt, zullen er steeds vele levensgevaarlijke spanningen blijven en het vraagt dan ook de goede wil en de samenwerking van allen, die uit de weg te ruimen. Machtige rijken komen en gaan in de loop der geschiedenis, en de wereld wordt door dit proces diep geschokt. Maar het verschil van rijk en arm, haves and have-nots, blyft, en is de grote bron voor menselijk conflict door alle tijdperken heen. By de huidige schaarste enerzijds, en de stygende welvaart anderzijds, is dit wel bijzonder actueel.

Het gevoel, te kort te zyn gedaan, dat de 'have-nots' hebben, kan zich kleden in welk politiek stelsel het maar wil en zich sieren met welke leuzen dan ook, het zal tenslotte verlangen naar wat de ander heeft en wat men zelf mist, tenzy die ander bytyds zyn rijkdom aan kennis en kunnen met allen naar behoefte weet te delen, en die als het ware uit doet vloeien in de communicerende vaten, die de verschillende werelddelen zyn, zodat overal op gelijkwaardig peil menswaardige behoefte kan worden bevredigd. Er zijn verschillende motieven, waarom men dit kan willen nastreven: Ie. is er het steun verschaffen teneinde de gunst van de ontvanger daarvan te kopen. Deze drijfveer is verkeerd, wil men werkelijk wat goeds bereiken, want de bijbedoeling blijft niet verborgen, en wekt argwaan en onwil. Niemand verkoopt nu eenmaal graag zyn eigen wezen, zyn geboorterecht, voor een schotel linzen. Neen, men is niet gauw geneigd, meer te betalen dan wat een eerlyke ruil vereist - zy het ook, dat men daarbij krediet aanvaardt: een uitgestelde terugbetaling. 2e. is er als drijfveer het wereldbelang, wat aller belang en het eigenbelang omvat - ik trachtte dit zojuist uiteen te zetten ; 3e. is daar het hoogste motief, van de naastenliefde, het verantwoordelijkheidsgevoel voor de ander, wat het gemeenschapsbelang in een ander licht doet zien. Het Westen heeft hier een ereschuld. Het oude gezegde: Oost is Oost en West is West en nooit komen die twee tot elkaar mag en kan niet waar meer zijn. Hoe zou de wereld kunnen draaien, als hy alleen bestond uit een Oostelijk of een Westelijk halfrond? Wij Westerlingen hebben al, wat wy hadden, over de gehele wereld verbreid, zowel het beste als het slechtste uit onze doos van 'Daar de welvaart van het westen na de oorlog zeer gestegen is, is de tijd nu rijp de hand uit te steken om de steeds wijdere gaping tussen de haves en de have-nots tot stilstand te brengen, te verkleinen en tenslotte t e laten verdwijnen.'

dat in diverse ontwikkehngslanden feodale systemen bestaan, die activiteiten om de armoede te bestrijden grondig doorkruisen en dat het niet alleen een kwestie is van economische verbeteringen, maar ook van politieke veranderingen, van hervorming van sociale en culturele structuren. Dat proefje hier al in. Dat is nog steeds een actueel punt. Er zijn ontwikkelingsexperts, die eigenlijk het ontwikkelingsprobleem vinden ophouden aan de grens, of in de hoofdstad van het ontwikkelingsland, omdat alles wat intern in die landen gebeurt de verantwoordelijkheid van de regering wordt genoemd. Daar zouden we ons dan niet in mogen mengen. Het lijkt me een soort frustratie over vroegere kolonialistische inmenging en daarom wel begrijpelijk. Maar daarmee omzeilt men ook een stuk problematiek, die eigen is aan het ontwikkelingsvraagstuk. Juist het feit dat vele regeringen zich niet richten op het belang van de armen in die landen is één van de aspecten van het vraagstuk. Wie denkt wat te kunnen doen zonder zich af te vragen of het wel bij de bevolking terechtkomt, bedrijft struisvogelpolitiek. Die discussie wordt nog steeds in alle hevigheid gevoerd. In de rede wordt er blijk van gegeven dat dit 'n probleem is.

Oude theorie Als ik overigens bedenk dat de hoofdelementen in deze redevoering, het hameren op ethische principes en economisch eigenbelang bij een aantal mensen tot vandaag toe nog steeds de hoofdmoot van hun betoog vormen, dan krijg je de indruk dat hun denken niet erg geëvolueerd is, b.v. onder invloed van het feitelijk gebeuren. Als er tussen nu en achttien jaar niets verandert, zal ik de theorie die ik nü verkondig, denk ik, niet meer kunnen verkondigen. Je kunt niet negeren wat er werkelijk gebeurt. Je mag niet doorgaan aan bepaalde denkbeelden vast te houden als je ziet dat de aanwijzingen daarin helemaal geen effect hebben. Ik vind het ethisch motief het enig werkelijk leidende motief Dat is ook mijn eigen motief, maar ik weet dat het geen enkele, althans te weinig, zeggingskracht heeft om politieke systemen in beweging te brengen. Het wordt alleen gezegd door politici en andere mensen om te demonstreren: kijk 'es hoe goed we het bedoelen. Maar het heeft geen werkelijk motiverende kracht om de westerse samenleving, het kapitalisme, te doen veranderen. Dat stel ik gewoon vast, terwijl ik het wel het beste motief vind. Maar ik geloof er geen fluit van dat dit maatschappelijke systemen doet veranderen. De boodschap, hoe juist die ook is, is onvoldoende krachtig. Er moet 'n stukje nuchter realisme bij, dat rekening houdt met de economische en politieke belangen van de systemen. Op grond daarvan 33

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen