VU Magazine 1975 - pagina 473

i ^ magazine 31

De zwarten hebben zich volledig in zichzelf teruggetrokken. Ze hebben ons gewoonweg laten vallen

vrijmoedige uitspraken van thuisland-leiders, in de foto's in blanke kranten (sommige zelfs in kleur), in een zeker verzet, zelfbeheersing, zelfverzekerdheid. Ze vertonen niet meer de onderdanige dankbaarheid van „gast" tegenover „gastheer", dankzij wiens goedgunstigheid en met wiens toestemming ze leven. Op subtiele wijze heeft een overdracht plaatsgevonden van psychologische macht. In de steden is de eerbiedige, bange, serviele „dankie-baas"zwarte totaal verdwenen. De zwarten zijn minder beleefd, ze cijferen zich minder weg, zijn minder geneigd om wanneer ze iets niet leuk vinden, toch te glimlachten. Op een bepaalde, merkwaardige manier laten de blanken hun bijna koud, in ieder geval zien ze de blanken niet meer alsof hij drie meter lang was. De zwarten hebben meer economische macht, ze staan achter de toonbank in blanke winkels. Een nieuwe, zelfbewuste generatie van zwarten schrijft in de straattaal van de townships en weigert Engels te gebruiken. Zwarte illegale stakers trekken gekke gezichten voor de camera's van persfotografen; maken het V-teken of groeten met de gebalde vuist. Thuisland-leiders, die met geen mogelijkheid kunnen worden beschouwd als omver-werpers van het regime, uiten zulke scherpe waarschuwingen tegen de regering datje aan confrontatie denkt. In mijn tijd werden heel wat mensen vanwege zulke taal monddood gemaakt. Nu doet de politie een oogje dicht. Ze lijkt het toneel vrij te houden voor wat misschien het allereerste begin zal blijken te zijn van het meest ambitieuze liberaliseringsprogramma dat ooit door een nationalistische regering op gang is gebracht. Toch is de situatie niet pre-revolutionair te noemen. Ze blijft stabiel, maar ze wisselt wel voortdurend, is als het ware vloeibaar geworden. De critici van het regime betitelen de veranderingen als een poging om de apartheid een menselijk gezicht op te schilderen. „Hoeveel cosmetica ook wordt gebruikt, het lelijke gezicht van de apartheid zal er niet door verfraaien", merkte de Financial Mail op. Extreem-rechtse nationaUsten beschuldigen Vorster ervan links te zijn geworden en de blanke te „verwekelijken". In een samenleving waarin men de symbolen van blanke macht en -identiteit met de paplepel heeft ingegoten gekregen, gooit iedere verandering.

ook al is die maar van „cosmetische aard" het starre mechanisme overhoop. Er treden veranderingen op in het beeld dat men van zichzelf heeft.

Schuldig Onderde blanken begint men in de binnenkamerzichzelf vragen te stellen.,, We voelen ons niet schuldig over onze aanwezigheid in zuidelijk Afrika", zei een Zuidafrikaanse diplomaat in Rhodesië. Hij vond het verontrustend dat ,,blanken twijfelen aan hun rechten en proberen compromissen te bereiken over het delen van de macht". S ommigen investeren zelfs in diamanten. Een Afrikaner yriend zei: „Als overal ter wereld beschuldigend naar je wordt gewezen, dan ga je je vanzelf schuldig voelen. De mensen zijn gedemoraliseerd en somber. Velen brengen hun geld in veiligheid op Zwitserse banken'. Een nationalistische commentator doet een aanval op Afrikaners die er over denken naar Canada uitte wijken. Een kritische blanke:,, De zwarten hebben zich volledig in zichzelf teruggetrokken. Ze hebben ons gewoonweg laten vallen. Niet één van de zwarten die ik ken bezoekt me nog". Een Engelse magnaat: „De zwarten zijn ontspannen, kalm en op hun gemak, omdat ze weten dat de tijd voor hun werkt en dat de gebeurtenissen zich in hun voordeel ontwikkelen."

„Niet barbaars" „ We moeten toe naar.betere verhoudingen," zegt Punt Janson. voormalig predikant van de N.G. kerk, thans onderminister voor Bantoe-administratie. Maar hij is tevens degene die is belast met de gedwongen hervestigingen, de trekarbeid en de controle op de immigratie. Hij is beheerder van de machinerie die zoveel ellende veroorzaakt en gezinnen uit elkaar jaagt.,, We gaan bij het hervestigen van mensen bedachtzaam te werk. We doen het niet op een harde, barbaarse manier. Hervestigingen zijn noodzakelijk voor vreectame coëxistentie". Later voegt hij er aan toe: „ Hervestigingen doen mij net zoveel pijn als de ontwortelden". Dr. Nic. Olivier, parlementslid van de oppositie, omschrijft die uitspraak als „een kwalijk soort paternalisme". Een van Jansons medewerkers legt Afrikaanse schoolkinderen uit, dat wanneer ambtenaren zwarten de hand schudden, ze

geen inbreuk maken op de apartheid: ,,Ze brengen een offer voor het volk". De nationalistische pers is minder paternalistisch. Er worden foto's afgedrukt, waarop zowel zwarten als blanken voorkomen. Dat was kort geleden iets ongehoords. Als zulke foto's al werden geplaatst dan was het om afschuw op te roepen, of om zonde, gevaar, degeneratie af te beelden. Op het ogenblik worden zwarten soms zelfs met ,,de heer" aangesproken in de nationalistische kranten. Die Burger heeft de term „kleurlingen" laten vallen en spreekt nu van ,,bruinmense" of „bruine". Er is nu een speciale kolom voor bruine politiek. Toch was het nog een hele schok om in Die Transvaler, vanouds de vaandeldrager, te lezen dat de hoogste prioriteit moet worden gegeven aan het uitroeien van de rassendiscriminatie. De nationalisten hebben jaren lang volgehouden dat die niet bestond. Op het ogenblik leggen ze uit dat,,differentiatie" en ,,discriminatie" twee verschillende dingen zijn.

„Naast elkaar" De pogingen van de Verligtes om veranderingen te bewerkstelligen lijken veld te winnen. In Kaapstad en Johannesburg zijn gemeentelijke voorzieningen zoals musea, parken en bankjes zonder veel ophef opengesteld voor zwarten. Zulke experimenten waarmee men een eind wil maken aan de kleine apartheid hebben weinig stof doen opwaaien en van een georganiseerde reactie is geen sprake. In postkantoren en spoorwegstations, die in handen van de regering zijn, bestaan echter nog gescheiden ingangen, loketten, rijen, telefoon-cellen en apartheidsaanduidingen. In Durban pleit een gemeenteraadslid voor behoorlijke toiletten voor Aziaten: inwoners hebben er over geklaagd, dat Indische vissers het blanke strand bevuilen. In Potchefstroom gaat de gemeenteraad ermee akkoord dat zwarte dansers een opvoering van een half uur geven tijdens een blanke atletiekdag, op voorwaarde dat er voor gescheiden toiletten kan worden gezorgd. Een van de toiletten in het Civic Centre in Johannesburg wordt bij wijze van experiment opengesteld voor alle rassen. We moeten het kalm aan doen, zegt burgermeester J. F.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen