VU Magazine 1976 - pagina 240

1/ZJ magame 18

Winkel zó inrichten dat kleine man bij de spullen kan M i n i s t e r v a n Kemenade: I k z o u n a a r een aantal aspecten van de zaak w i l l e n kijken. Allereerst d i t : heeft onderwijs en onderwijsbeleid in feite te maken met maatschappelijke o n t w i k k e l i n gen. Ik denk dat het op zich van belang is zo'n vraag te stellen, v o o r d a t j e toek o m t aan het b e a n t w o o r d e n van de laatste vraag: behoort het t o t de taak van onderwijs en onderwijsbeleid o m bij t e dragen t o t maatschappelijke hervormingen? Het a n t w o o r d kan, naar m i j n opvatting, niet anders d a n „ y a " zijn. Daarvan zou ik een paar voorbeelden w i l l e n geven. Onderwijs heeft, niet alléén, maar w e l in heel belangrijke mate, bijgedragen t o t kennis en vaardigheden bij grote delen van de bevolking. Weliswaar bestaat er verschil in de mate waarin de verschillende bevolkingsgroepen ervan hebben kunnen profiteren, maar het hééft bijgedragen en daardoor tot mogelijkheden van communicatie en informatie. Onderwijs heeft daardoor in feite invloed gehad op de manier waarop onze maatschappij zich heeft ontwikkeld. Vergelijkt u het met de situatie die w e tachtig jaar geleden in Nederland hadden op het gebied van kennis en vaardigheden. Ander voorbeeld: de industrialisatie in Nederland in de twintiger en dertiger jaren was niet mogelijk geweest zonder de ontwikkeling van ons beroepsonderwijs, het lager beroepsonderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. In sterke mate heeft de ontwikkeling van het beroepsonderwijs in die jaren bijgedragen tot de explosieve ontwikkeling van onze industrie. Derde voorbeeld: de grote rol die diploma's spelen in de verdeling van maatschappelijke kansen, van maatschappelijke loopbanen in de samenleving. Deze rol, die voor individuen natuurlijk zeer bepalend is, en die op een bepaalde manier iets zegt over de wijze waarop onze samenleving is ingericht, maakt dat onderwijs en de mate waarin jekansen krijgt op onderwijs of deelname aan bepaalde onderwijsvoorzieningen, grote invloed heeft op de manier waarop, niet alleen kennis maar ook inkomen, maatschappelijke loopbaan, maatschappelijke kansen voor individuen in de samenleving worden verdeeld.

Eigen visie-eigen onderwijs Een vierde voorbeeld: ik ben van mening dat de grondwet s/üQ 1917 met name datgene wat w e daarin geregeld

hebben over de vrijheid van onderwijs, belangrijke en terechte invloed heeft gehad. Niet alleen op de manier waarop w e ons onderwijs hebben ingericht, maar ook op de manier waarop het in Nederland, in vergelijking tot andere landen, mogelijk is gebleken om op deze wijze groepen mensen, ieder naar hun eigen visie op mens en samenleving, de mogelijkheid te geven die visie voor hun kinderen uit te diepen en verder te dragen. Dat is, zonder enige twijfel, van invloed geweest op de ontwikkeling in onze samenleving, bij voorbeeld ook met betrekking tot de oecumene. Ik werk dat niet verder uit, omdat ik dan, denk ik, erg ver in een aantal ontwikkelingen moet treden. Op de vijfde plaats, als voorbeeld: de inhoud van ons onderwijs, de denkbeelden, de vanzelfsprekendheden, de stereotiepen soms, die natuurlijk in ons onderwijs verankerd liggen (bij voorbeeld de vanzelfsprekendheden van stereotiepen met betrekking tot de rollen van man en vrouw in de samenleving, zoals die tot uitdrukking komen in leerboeken, zoals die ook tot uitdrukking komen in gedrag in de klas) hebben ook invloed op de wijze waarop die rol van man en vrouw in de samenleving functioneert en blijft functioneren. Overigens maakt dat laatste voorbeeld duidelijk, dat onderwijs alléén zelden tot maatschappelijke hervormingen leidt, maar meestal ingebed is in een kader dat ik vanuit onderwijs gezien, randvoorwaarde zou willen noemen: sociale, economische, culturele voorwaarden in het gezin, in het bedrijf, in de wijk. Onderwijs alléén zal zelden tot maatschappelijke hervormingen op het stuk van bij voorbeeld medezeggenschap, op het stuk van de rol vandevrouw, kunnen leiden. Hetzal ingebed moeten zijn in maatschappelijke veranderingen die zich ook in andere sectoren voordoen. Op de tweede plaats zou ik er onmiddellijk bij willen zeggen, dat onderwijs niet altijd een initiërende rol met betrekking tot maatschappelijke hervormingen of ontwikkelingen heeft gespeeld. Soms is dat reagerend geweest, soms is het verstevigend, bevestigend geweest. Maar altijd heeft het onderwijs in relatie gestaan tot maatschappelijke ontwikkelingen.

Bewust en onbewust Als je constateert, dat het onderwijs in het verleden en vandaag maar ten dele te maken heeft met, bepaald wordt door en bepalend is voor maatschappelijke ontwikkelingen, dan rijst de vraag of die beperkte invloed van onderwijs het gevolg is van autonome, onbewuste ontwikkelingen in het onderwijs, of het gevolg is van bewuste beleidsdaden, door de overheid of door de scholen zelf gesteld. Ik meen dat beidehetgevalzijn. Voorbeeld van bewuste beleidsdaden: de lager onderwijswet van 1801, die heel nadrukkelijk de mogelijkheid schiep om het geweldige analfabetisme dat in die tijden nog bestond te kunnen tegengaan. Ander voorbeeld: de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen