VU Magazine 1976 - pagina 29

nj magazine 27

China van Confucius tot Mao door Dick Kooiman

„Wèg met Confucius en zijn hele santekraam!" Deze leuze stond centraal tijdens de meest recente ideologische kampagne in de chinese volksrepubliek. In pers-artikelen en studiegroepen is de studie van China's oude wijsgeer de laatste jaren opnieuw ter hand genomen. Maar in tegenstelling tot vroeger, toen geleerde mandarijnen in hun studie-vertrekken de klassieke werken reciteerden en bekommentarieerden, wordt het debat over Confucius nu gevoerd voor het forum van het gehele Chinese volk. En terwijl vroeger de woorden van de wijze meester met eerbied werden aangehaald, wordt deze kulturele erfenis nu aan een meedogenloze kritiek onderworpen. Het spreekt wel vanzelf, dat deze anti-confucius beweging aanleiding heeft gegeven tot de meest uiteenlopende spekulaties omtrent de bedoeling van deze kampagne. Confucius, een gelatiniseerde vorm van Kung Fu-tze, was een wijsgeer die optrad toen het oude China ten prooi was aan verwarring en anarchie (ca. 500 vóór Chr.) Honderd scholen wedijverden om oplossingen te vinden voor een herstel van de maatschappelijke orde. Uiteindelijk'was het de school van Confucius die uit deze strijd als overwinnaar te voorschijn kwam en als officiële staatsleer werd aanvaard. Het is vooral de confucianistische traditie geweest die tot in de twintigste eeuw de chinese kultuurgeschiedenis haar stabiliteit en kontinuiteit verleende. In enkele woorden samengevat is dit confucianisme niet zozeer een religie als wel een op deze werkelijkheid gerichte sociaal-filosofische konstructie. Grote nadruk werd gelegd op de ethiek, de juiste menselijke verhoudingen en het kennen van ieders plaats in de maatschappij met de daaraan verbonden regels en verplichtingen. Als iedereen zijn plaats maar kent zal het maatschappelijk evenwicht korresponderen met de harmonie in de kosmos. Dat is de juiste weg (tao) die de hemel leert, aldus Conficius. Het recente anti-Confucius-debat speelde zich grotendeels af in historische termen. Centraal stond de vraag hoe de rol van China's eerste keizer en diens minister moest worden gewaardeerd (ca. 200 vóór Chr.). Die eerste keizer had China tot één groot rijk verenigd en had, om alle herinneringen aan vroeger uit te wissen, de confucianistische geleerden begraven en hun boeken verbrand. Zijn minister echter smeedde een komplot met de bedoeling de vroegere sta-

ten te doen herleven, de oude families in ere te herstellen en hen die in ongenade waren gevallen weer of officiële posten te benoemen. Daarop werd hij door de Keizer ontslagen. Nu, ruim 2000 jaar na zijn dood, wordt in de volksrepubliek China juist deze minister fel gekritiseerd.

ChouEn-Lai Volgens sommige waarnemers wordt met deze minister uit de oudheid niemand minder dan Chou En-lai bedoeld. Chou En-lai, die huidige premier, zou worden verweten dat hij met zijn gematigde koers de situatie van vóór de kulturele revolutie poogt te herstellen en verschillende partij-funktionarissen herbenoemt, die tijdens de kulturele revolutie waren uitgezuiverd. Anderen daarentegen zijn van mening dat met de kritiek op deze minister niet op Chou En-lai maar op Lin Piao wordt gedoeld. Lin Piao, vroeger Mao's naaste wapenbroeder en aangemerkt als diens opvolger, is enkele jaren geleden na een intern konflikt uitgeweken en met zijn vliegtuig boven Mongolië neergestort. De recente kampagne zou dan gericht zijn tegen Lin Piao en zijn aanhangers, die geprobeerd zouden hebben „de oude staten te doen herleven" door het vormen van regionale machtscentra, mogelijk in komplot met Rusland. Algemeen is men het er wel over eens dat de eerste keizer in dit schimmenspel model staat voor Mao-Tse-tung. Hoewel deze keizer in enkele teksten ook als tyran is bestempeld, wordt hij allerwege geprezen als de man die China onder één centraal bestuur

Confucius

heeft verenigd. De eer die hem wordt bewezen voor het begraven van de confucianistische geleerden en het verbranden van hun boeken kaneen aanwijzing zijn dat de recente kampagne mede bedoeld was om re"sterende confucianistische waarden als idealisrne en moralisme uit te roeien.

Traditie Ongeacht de vraag, welke groeperingen of ideeën nu het specifieke doelwit waren van deze anti-Confuciusbeweging, leert deze kampagne ons in ieder geval het bestaan van een levende historische traditie. Een belangrijke verklaring waarom het besef van de eigen geschiedenis levend blijft is daarom gelegen, dat zij het idioom verschaft waarin hedendaagse politieke tegenstellingen kunnen worden uitgedrukt. Vooraanstaande leiders in China worden zelden met naam en toenaam gekritiseerd. Het naar buiten brengen van interne konflikten kan tot grootscheepse wanorde aanleiding geven, zeker zolang niet vaststaat welke der strijdende groeperingen de overhand zal krijgen. De leider tegen wie verzet wordt aangete-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen