VU Magazine 1981 - pagina 447

Alleen een dienende VU mag,,vrije'' blijven heten ,,ln de Diesrede uitgesproken bij het eeuwfeest werd — het lag voor de hand — gewag gemaakt van ,,de prachtige naam die de universiteit draagt". Velen van u — ook de redenaar van toen — zullen echter ondervinding hebben met de gemengde gevoelens die deze zelfde naam oproept. Een „prachtige naam", ja, maar ook een prikkelende. Hóe prikkelend, werd mij een jaar of wat geleden bijna bijtend duidelijk toen ik, op bezoek bij een Amerikaanse vriend die als gastdocent optrad te Oxford, werd voorgesteld aan enJkele van zijn Britse collega's als ,,Johan van der Hoeven, of the Free University", en één van de ,,dons" — na zich eerst nog even ervan vergewist te hebben dat niet de ,,Freie Universitat" te Berlijn bedoeld was —prompt reageerde met de woorden: ,,Welcome tot this enslaved university."

Aldus begon prof. dr. J. van der Hoeven de diesrede ,.Vraagtekens bij Vrijheid" uitgesproken in de VU-aula bij het 101 -jarig bestaan van de Vrije Universiteit op 20 oktober. ,, Vrijheid, vrijheid, is het wel een woord dat kan figureren in de eigennaam van een bepaalde organisatie?" vervolgde hij. ,,Dat is één van de vragen die rijzen. Zo gebruikt wekt het woord irritaties, en lijken indicaties daarvan dat het te groot en te universeel is om straffeloos een dergelijke toe-eigening te ondergaan." Het was voor hem een der aanleidingen om weer eens na te denken over het begrip ,,vrijheid". Maarer waren er meer. De historicus van de moderne wijsbegeerte wordt ,,beroepshalve voortdurend bepaald bij de vrijwel magische kracht van het woord,,vrijheid" in onze Westerse ideeëngeschiedenis, bij de telkens weer opvonkende actualiteit en — dat ook — bij het blijvend raadselachtige er van." Enerzijds signaleerde prof. Van der Hoeven een besef van de ,,afgrondelijkheid" van vrijheid. ,,lser(...)nietvrij algemeen een sterke neiging om waarden als zekerheid en ordelijkheid méér te koesteren dan vrijheid? Of, als het om idealen gaat, „heelhuids", solidariteit en gerechtigheid hoger aan te slaan?" „Maar anderzijds, denk aan de diepe snaar die bij velen in onze wereld het woord „bevrijding" nog steeds doet trillen; aan de bijbehorende weerklank van woorden als „bevrijdingsfront" en „bevrijdingstheologie".

406

buurt ophield van de zgn.,,politieke" vrijheid. Daarbij ging hij uit van de bekende tweedeling vrij-van... en vrijtot... ook wel aangeduid als ,,negatieve "en,, positieve "vrijheió. En ook voor wat betreft de Vrije Universiteit kwam hij tot een concrete suggestie hoe deze naam thans te verstaan. ,,Het was niet zonder diepere grond dat het zgn. negatieve vrijheidsbegrip — zoals we dat ook aantreffen in de interpretatie van ,,vrije Universiteit" als: vrij van kerk en staat — voorop kwam te staan" erkende de hoogleraar. Hij bepleitte niettemin het primaat van het negatieve vrijheidsbegrip op te heffen.

Wat is negatieve en positieve vrijheid? Prof. dr. J. van der Hoeven tijdens het uitspreken van zijn rede,,Vraagtekens bij Vrijheid"

Nee, het woord raakt niet echt in onbruik. Zelfs wanneer het demagogisch functioneert, is er reden om te vragen waarop het succes van dat misbruik berust." Prof. Van der Hoeven wilde zich in zijn rede beperken tot de herbezinning, die al enige tijd gaande is in de landen van de Angelsaksische traditie. En dat hield in dat hij zich het meest in de

Wat zijn ,,negatieve" en ,,positieve" vrijheid? Voor wat betreft de duiding van deze begrippen, viel prof. Van der Hoeven terug op Isaiah Berlin. ,,Negatieve vrijheid, aldus Berlin, is afwezigheid van inmenging, nl. in mijn persoonlijke levenssfeer. Om die persoonlijke levenssfeer, die ,,area", draait het in het negatieve vrijheidsbegrip. Afwezigheid van obstakels daar-

vu-Magazine 10 (1981) 11 (december)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen