VU Magazine 1981 - pagina 76

kom". De exploitant, Stan van Hemert, doet het bord eer aan en is een en al beminnelijkheid. Maar ja, ik ben ook een ,,echte" Nederlander Ik kan hem zelfs nog een dienst bewijzen, hij wil de Hollandse betekenis weten van het woord attic, waar hij de goedkopere hotelkamers heeft. ,.Zolder" lijkt me het beste. Hij bedankt me, dan is het dus niet ,,boven" zoals een ,,Nederlander" uit Pella had beweerd. De volgende ochtend ben ik al vroeg te gast in de prachtige witte villa die imposant over Garden Square uitziet, het Scholtehuis, genoemd naar de oprichter van het pand en stichter van Pella, nu al ruim een eeuw geleden. Buiten, opzij en achter het huis, is een vijftal bejaarde heertjes bezig bloembedden om te spitten en bollen te planten. Met een van hen, Andries de Cock, maak ik een praatje. Eigenlijk is hij geen ,,echte" Pellanaar. Hij is pas in 1949 naar Pella getrokken en spreekt het Amerikaans met hetzelfde zware Wieringermeerse accent als waarmee hij zijn moedertaal bezigt. Hij

De molen is een paar slagen te klein en de wieken malen tegen de wijzers van de klok in is naar Pella geëmigreerd, zoals zovelen in Nederland die na de oorlog hun heil elders gingen zoeken: weinig te verliezen en een hekel aan de bureaucratie in herrijzend Nederland. ..Hierhadje niet overal een kruiwagen voor nodig", verduidelijkt hij. ,,En ik kreeg ook meteen de kans hier, op een grote boerderij tussen Leyten en Pella." Heimwee heeft hij nooit gehad, maar aan de juistheid van zijn besluit om hier te komen, heeft hij wel eens getwijfeld. Dat was in 1963 toen hij door een hartaanval geveld werd, waardoor hij van de boerderij af moest. ,, Zolang as je farm der was, as je dee waar je voorgekomen was, was 't goed. Dan had je niks te klagen. Je kunt het dan heel goed hebben, maar as het mis gaat, gaat het ook goed mis. Dan wordt er niet voor je gezorgd zoals in Holland." In '65 is hij toen naar Nederland gegaan, op familiebezoek. Daar heeft hij zelfs nog overwogen om er verder maar te blijven, maar dankzij de puur Hollandse activiteit van'het fietsen kwam De Cock er weer helemaal bovenop. En aangezien het bloed kruipt waar het niet gaan kan, zat Andries de Cock niet veel later weer in Pella, waar hij het rustig aan ging doen. Bob Klein komt naar buiten en roept ons voor de koffie. Bob Klein is één van de notabelen van de stad en gezien z'n betrokkenheid bij de historie van Pella en instandhouding van Hollandse tradities en waarden een belangrijk woordvoerder.

70

Binnen zitten Martha Lautenbach, conciërge van het Scholte-huis en Leonora GaassHettinga, achterkleindochter van Pella's aartsvader Scholte, al op ons te wachten. Ze hebben een onvervalst Hollandse koffietafel aangericht, met koek en gebak. Maar eerst is het zingen geblazen, want Bob Klein is jarig. Hij is 62 jaar geworden, jong vergeleken bij de heertjes van de bollenplantploeg, die in leeftijd variëren van 72 tot en met 79 jaar. ledereen zingt mee;,,Happy birthday to you". Ik stel voor het nu nog 'es over te doen, maar dan in het Nederlands. De reactie is wat aarzelend, maar nadat ik ,,Lang zal die leven" heb ingezet, valt het koor in. Zelfs de 76-jarige Leo Kiser, die nog wel een beetje Nederlands verstaan kan, maar het allang niet meer kan spreken. Vroeger werd zijn achternaam ook nog anders gespeld, met ,,ei" m het midden en een .,z". De gesprekken beperken zich aanvankelijk tot het favoriete onderwerp: Nederland, hoe je het ook wendt of keert, toch het vaderland. Bob Klein, Martha Lautenbach en Leonora Hettinga praten enthousiast over de verschillende vakanties en bezoekjes die ze in de loop der jaren hebben afgelegd aan Nederland. Vooral Amsterdam gaat uitgebreid en plezierig over de tong, waarbij ten opzichte van Bob door Leonora nogal wat grappige toespelingen op de vermaarde ondeugende kanten van die stad gemaakt worden. Ik moet overal vertellen hoe het er nu in het land voorstaat. Ze hebben er de laatste tijd rare dingen over gehoord, vooral over Amsterdam, met al die krakers en zo. Dat die kroning op 30 april zo verstoord werd, dat vond iedereen hier in Pella toch wel verschrikkelijk, ledereen had er naar zitten uitkijken, ze waren zelfs bij elkaar gaan buurten om de beelden van de plechtigheid over de Amerikaanse buis te bewonderen, want 't is Oranje, 't blijft Oranje, ook in den vreemde. Maar wat treurig was het dat er zo bar weinig aandacht aan het eigenlijke feest besteed was en dat je vrijwel alleen maar beelden zag van de rellen. Alleen maar die kraakellende, schande werd ervan gesproken. De vijf bollenplanters legen hun kopjes koffie en gaan weer aan de slag. Bob Klein: ,,Dit zijn de jongens die voor de tulpen zorgen. Ze planten ze, ze verzorgen ze en in het voorjaar, tegen Tulip Time, het tweede weekeinde van mei, worden de tulpen geoogst. Ze planten ze niet alleen hier, maar in de hele omgeving van het plein. Ze weten bijna net zoveel van tulpen af als julie in Holland. Het gaat precies hetzelfde, alleen de grond is hier heel anders, heel vruchtbaar en zwaar. Zwarte aarde wordt hij genoemd en hij moet vermengd worden met zand of turf." We praten nog even over de merkwaardige draairichting van de molen. ,,lk weet het", zegt Leonora Hettinga, ,,hij draait de verkeerde kant op." Bob Klein ontkent het: ,,Ze hebben het onderzocht en blijkbaar hebben ze ontdekt dat dat de richting is waarin de wieken in Holland draaien." De molen loopt op een motor en de wieken beginnen te draaien als het klokmechanisme gaat werken. En dat geschiedt elke ochtend als de winkels opengaan. Dus

,,Als het mis gaat, gaat het ook goed mis. Dan wordt er niet voor je gezorgd zoals in Holland" 's morgens om een uur of negen, veronderstel ik. Bob Klein: ,,0h nee, al om zeven uur, dan gaat Pella aan het werk, dan gaan de winkels open." Pella is ontstaan in 1847, toen een groep van 800 emigranten (landverhuizers werden ze in die tijd nog genoemd) onder leiding van de 42-jarige Amsterdamse dominee Hendrik Pieter Scholte in de Verenigde Staten neerstreek om daar een nieuw bestaan ,,in vrijheid" op te bouwen. Scholte behoorde in de jaren voor zijn vertrek uit Nederland tot de voorlieden van het Reveil en de daaruit voortvloeiende Afscheiding. De vervolgingen en onderdrukking van de godsdienstoefeningen onder koning Willem I maakten het leefklimaat voor Scholte en zijn volgelingen uiterst onaangenaam. Een jaar na de Afscheiding in 1934 stichtte hij in Amsterdam al een afgescheiden gemeente en lag vervolgens jarenlang met de autoriteiten in de clinch. En hoewel in de jaren veertig van de vorige eeuw de situatie voor de ,,Afgescheidenen" onder het regiem van koning Willem II aanmerkelijk verbeterde, besloot Scholte toch aan het hoofd van zijn groep volgelingen uit te wijken naar de Verenigde Staten. Het zijn echter vooral de politieke en economische verwikkelingen in Europa zo rond het midden van de jaren veertig. Door de aardappelziekte braken er in verschillende delen van Europa grote hongersnoden uit en het revolutionaire klimaat dat zich mede daardoor van Europa meester maakte deed Scholte en de zijnen besluiten om de overtocht te maken. In juli 1846 kondigt dominee Scholte in één van z'n laatste brieven aan het Hof het vertrek aan. Hij stuurt het schrijven direct aan de vorst, Willem II, buiten de directeur van het kabinet om. Scholte in de brief: ,,De nood der armen klimt zo hoog dat ik mij niet langer onttrekken kan om dadelijk werkzaam te zijn ter hunner verplaatsing, dewijl in Nederland geen mogelijkheid is, om allen werk en brood te verschaffen. Nu ben Ik en velen uit den middenstand nog in staat om dadelijk hulp te verlenen: bij eenen voortgang van den tegenwoordigen maatschappelijken toestand zou dit weldra niet meer mogelijk zijn. Bovendien dringt de belemmering der godsdienstige vrijheid en de verhindering der vrijheid van onderwijs mij en vele anderen, om elders het genot dier vrijheid te smaken. Revolutie maken of bevorderen is niet het werk van Christenen en daaraan begeer ik ook niet mede te werken."

vu-Magazine 10 (1981 )2 (februari)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen