VU Magazine 1983 - pagina 166

op de voorgrond stellen van de subjectieve beleving. En Bouman bezag met voldoening hoe, mede dankzij de psycho-analyse van Freud, het terrein van de ziel op de materialistisctie wetenschap was heroverd. Dat was in alle opzichten een ,,overwinning der ziel", aldus ook Herman Bavinck, toenmalig theoloog aan de VU en Kuypers opvolger. Gespannen relatie Weliswaar was Bouman in z'n opzet geslaagd om een wetenschappelijke psychiatrie te ontwikkelen die aansloot bij het christelijk geloof, door uit te gaan van de min of meer autonome persoonlijkheid als eenheid van lichaam en ziel, maar helemaal koek en ei werd 't nooit tussen Bouman en grote delen van 't gereformeerde volk. Kuypers weg naar de moderne wetenschap — die Bouman in feite bewandelde — werd niet door alle gereformeerden gewaardeerd. Waartoe dienden moeizame studie van de natuur en conflicten tussen theologie en natuurwetenschappen, als 't toch zo duidelijk in de bijbel stond?, vroeg men zich in meer behoudende VU-hoek af. Zo ook in de door Lucas Lindeboom opgerichte Vereniging voor Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders, die in samenwerking met de VU de stoot gaf tot oprichting van een eigen kliniek voor zenuwzieken, de Valeriuskliniek, welke tevens dienst zou doen als opleidingscentrum voor psychiaters en neurologen. Anders dan Kuyper, was men binnen die vereniging verontrust over de natuurwetenschappelijke methode en vastbesloten tot een psychiatrie op christelijke grondslag. Het bestuur

hield daartoe bovenal een wakend oog op het wetenschappelijk doen en laten van de staf. De standpunten van Bouman en Lindeboom liepen steeds meer uiteen, hetgeen uiteindelijk leidde tot een zeer gespannen relatie. Banier Na de dood van Kuyper en de gelijkgestemde Bavinck ontstond een intellectueel vacuüm aan de VU, waarin fundamentalistischer krachten hun kans kregen en de legendarische Va/e/1 f//n Hepp aan het bewind brachten. In die tijd verweet Lindeboom Bouman, dat deze „ d e banier der gereformeerde beginselen" onvoldoende ontplooide in de psychiatrie, dat hij in zijn studies ,,te empirisch" te werk ging en dat hij zich bij de arbeid te weinig op de Heilige Schrift baseerde. Het antwoord van Bouman was duidelijk: ,,Ons beginsel kan nooit tot eenzijdigheid leiden", stelde hij, want men kan niet uitsluitend ,,metafysisch" te werk gaan door psychologie en psychiatrie alleen op de bijbel te grondvesten: dan verwaarloost men de wetenschap! De sfeer werd Bouman ten slotte te benauwd en in 1925 accepteerde hij een leerstoel in de psychiatrie aan de universiteit van Utrecht. In zijn inaugurele rede daar maakte Bouman er melding van dat in de tegenwoordige psychiatrie gelovigen en niet-gelovigen verbonden zijn door ,,een gemeenschappelijke blikrichting", die samenwerking heel goed mogelijk maakt. De gebondheid aan de werkelijkheid, die wij allen willen dienen, verenigt ons, aldus Bouman in zijn oratie. Woorden waarmee hij nog eens hulde bracht aan Abraham Kuyper, die hem deze

weg tot samenwerking in feite had gewezen. Stoom afblazen Lucas Lindeboom, op zijn beurt, zette dq strijd voor een waarlijk bijbelse psychiatrie inmiddels onverminderd voort. In 1922 werd mede op zijn instigatie een vereniging opgericht ter bestudering van de psychiatrie en psychologie op basis van de bijbel, die datgeen zou moeten doen, wat Bouman naliet: de basis leggen voor een gereformeerde psychiatrie. ,,Maar", voegt Ilse Bulhof knorrig toe aan deze voetnoot, ,,er kwam nietveeluitde bus..." Die constatering laten we graag voor rekening van de schrijfster. Feit is dat de herstelwerkzaamheden aan de fundamenten van de Valeriuskliniek momenteel in volle gang zijn en dat aan de VU van vandaag Freud nog druk bestudeerd wordt. Eind februari van dit jaar promoveerde G. /-/. E. Russelman tot doctor in de sociale wetenschappen, opeen proefschrift getiteld ,,Van James Watt tot Sigmund Freud". Het onderwerp dat hij daarin behandelt is de inmiddels ingeburgerde beeldspraak waarin, zoals Freud deed, de menselijke psyche als een sfoom/cete/wordt voorgesteld, waarbij het vooral belangrijk is om de druk in de gaten te houden. Uitdrukkingen als stoom afblazen en een uitlaatklep zoeken verwijzen ernaar. Dr. Russelman zocht een antwoord op de vraag of die beeldspraak opgaat. Maar of deze studie in de ogen van ds. Lucas Lindeboom genade zou hebben gevonden als bijdrage aan de christelijke psychiatrie, zoals hem die voor ogen stond, valt ernstig te betwijfelen... (GJP)

Rit»

nmi^,ammJÊÊmmmmn • '11'"'

.„..-.«mi,

mm De Valeriuskliniek toen: „Basis voor een gereformeerde psychiatrie"

152

vu-Magazine 12 (1983) 3 maart 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen