VU Magazine 1985 - pagina 156

held werd veroordeeld. Juichend vlogen de apartheidsideologen terug naar Zuid-Afrika. De troebele uitspraken boden hen gelegenheid het internationale treffen van gereformeerden voor te stellen ais een grote overwinning. "Besluit van Sinode is Sege vir Suid-Afrika", luidde een kop in "Die Vaderland". In de geschiedenis van Calvinisme en Racisme schreven deze internationale ontmoetingen van gereformeerden in die jaren belangwekkende maar geen verheffende bladzijden. "Waarom stonden Europese en Noordamerikaanse calvinisten in de voorste linies in de strijd tegen racisme", vroeg het foldertje van Calvin College. Wie zich Lunteren-1968 herinnert, krijgt de indruk dat hier sprake is van wetenschappelijke verwondering over een verschijnsel dat zich niet heeft voorgedaan. Wel is globaal sprake van een aanpassing — in de achterste linies — aan de wereld-opinie, het beeld dat ook het stemgedrag van Nederland en de VS in de Verenigde Naties vertoont. Het blad Amandla publiceerde kort geleden een puntenlijst over het stemgedrag in 1984 toen zeven resoluties tegen apartheid op de VN-agenda voorkwamen. Voorstemmen geldt voor twee punten, onthouding één punt en tegenstemmen nul punten. De overgrote meerderheid van de lidstaten haalde veertien punten. Uit het westerse blok haalde alleen Turkije deze score, gevolgd door Griekenland, Spanje en Malta met 12 punten. Elf punten verwierven Australië, Oostenrijk, Finland, Nieuw-Zeeland, Portugal en Zweden. Daarna volgen met 10 punten Canada, Ierland en Noorwegen. Nederland brengt het samen met België, Denemarken, Frankrijk en IJsland tot9 punten. Slechts drie westerse landen scoren nog lager dan Nederland: West-Duitsland 8 punten, Engeland 5 punten en het achterlijkste land is de Verenigde Staten met slechts 2 punten. Er moet bij gezegd worden dat er sinds kort sprake is van een groeiende oppositie in de VS tegen dit gedrag, vooral nadat bisschop Tutu na de aanvaarding op 7 november '84 van een eredoctoraat van de Howard Universiteit in een toespraak de Amerikanen opriep tot een andere houding. De druk op Reagan nam in snel tempo toe, zelfs vanuit onverwachte conservatief-republikeinse hoek. Hoewel Reagan er eerst geen zin in had, moest hij Tutu ontvangen. De Zuidafrikaanse bisschop zei Reagan zo onbewimpeld waar het op stond, dat de Amerikaanse president zelfs even geen lust meer

1 30

H f T N4TfOf.,*Lf OAatLAD

M o o i r i g - ; !2 'Augmf'Ji

T938 ' O o ^ i t w o o n d )

CALVINISME EN RASBEWUSTZIJN Artikel van prof. Hugo Visscher in het Gereformeerde Weekblad De anti-revolutionaire zedenmeesters steken de hand in eigen boezem . . .

Abf

l i v » » ' , rfl. W I T fy-,,tr-dt

cl', „rft m a i m»* der

qriaen.

In 1938 verdedigde de Utrechtse prof. Hugo Visscher Hitlers rassenwetten met een beroep op de acceptabel geachte praktijk in Zuid-Afrika

had in de gebruikelijke foto. Ook daartoe moest hij weer worden overreed. En enkele dagen later hekelde Reagan — zij het in gematigde bewoordingen — voor het eerst in het openbaar de apartheidspolitiek. Hij moest wel. Op 7 maart diende Edward Kennedy een wetsvoorstel in om nieuwe Amerikaanse investeringen in Zuid-Afrika te verbieden. De strijd tegen het racisme in de wereld laat zich beschrijven als de strijd tegen de slavernij in vroeger eeuwen en is daaraan ook verwant, zowel qua inhoud als verloop. Dat het (Nederlandse) calvinisme daarin een rol van betekenis heeft gespeeld, kan slechts gedacht worden door degene die niet op jaartallen let. Nederland is daarin meegesleurd. Na de Franse tijd kon het zijn koloniën pas van Engeland terugkrijgen op voorwaarde dat het zou deelnemen aan de strijd tegen de slavenhandel (verdrag van 1815), want de Britten konden uiteraard niet toestaan dat Hollanders in het "gat in

In 1863 schafte Nederland de slavernij in Suriname af. In aangrenzende koloniën deed Engeland dat al in 1834 en Frankrijk in 1844

de markt" zouden springen. En met grote achterstand op andere landen schafte Nederland later in zijn koloniën deslavernij af. In het eerste deel van zijn lezing in Grand Rapids belichtte prof. Kuiper vooral de opvattingen en rol van Groen van Prinsterer en de anti-revolutionairen Gefken in het afschaffingsproces; maar niet over het hoofd mag worden gezien wanneer zij in actie kwamen. Dat was ver nadat Engeland in 1834 de slavernij had afgeschaft, (een daad die mede oorzaak was van de "Grote Trek" in Zuid-Afrika in 1836) en nadat in 1840 Engelse Quakers een bezoek brachten aan Nederlandse vrienden van het Reveil. Voordien klonken bedenkelijke geluiden uit de Nederlandse orthodoxie op tegen het Britse afschaffingsstreven. In 1816 schrijft Bilderijk aan Tydeman: "Maar gelooft gij aan de menslievendheid als bron van die dolle afschaffing der slavernij? Ik ben van het tegendeel overtuigd, 't Is dezelfde geest satans, die door 't omstooten van alle wettige regering het rijk des satans wilde vestigen." En in zijn "Bezwaren tegen de geest der eeuw" schampert Da Costa in 1923 op "het stelselmatig medelijden met mensen, wie de natuur tot nog toe een ondergeschikte staat bewerktuigd heeft." Hij houdt het ervoor "dat de afschaffing van de Slavernij der negers alsmede behoort tot die hersenschimmige menselijke wijsheid, die de Almacht wil vooruitlopen en niets uit zal richten ten goede, maar veeleer ten kwade." In zijn lezing haalde prof. Kuiper beide stemmen aan als voorbeelden hoe het Reveil in zijn eerste fase (1815-1840) sterk restauratieve en contra-revolutionaire trekken vertoonde. In de tweede fase (1840-1860) van het Reveil lag dat anders bij leidende figuren als Groen en Gefken. Van beiden haalde prof. Kuiper uitlatingen van voor 1840 aan, die getuigen van afstand nemen van heersende opvattin-

VU-Magazine14{1985)4april1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen