VU Magazine 1985 - pagina 136

begrepen kan worden, hoe het heelal zich van een chaos tot een georganiseerd geheel heeft ontwikkeld; voor deze ordening hoeven we dus niet het bestaan van God aan te nemen, zo konkludeert Davies. Maar, zo luidt dan de volgende vraag, hoe zijn de dingen er gekomen? Volgens de moderne natuurkunde is het heelal begonnen meteen 'grote knal'J Door deze oerknal werd het kosmische materiaal waaruit later onder meer sterren en planeten ontstonden, ver weg geslingerd, en het heelal werd van oneindig klein snel groter. Sommigen zien hierin een soort 'gemoderniseerd scheppingsverhaal' het zou immers God kunnen zijn, die deze oerknaldeed plaatsvinden. Davies wijst er echter op, dat de relativiteitstheorie van Einstein heeft duidelijk gemaakt, dat ruimte en tijd een onafscheidelijk duo vormen: ze bestaan niet los van elkaar.2 Het heeft dus geen zin, om te spreken over wie of wat er was voor de ruimte er was — want toen bestond evenmin de tijd. Bovendien zijn er theorieën in opkomst, waarin de kwantummechanika — naast de eerdergenoemde relativiteitstheorie de tweede grote pijler van de moderne natuurkunde—wordt toegepast op de zwaartekracht, en het lijkt er op dat dergelijke theorieën zullen verklaren hoe ruimte-tijd spontaan, uit het niets en zonder oorzaak, kan ontstaan. We krijgen, in de woorden van de natuurkundige Alari Guth, het heelal voor niets. De konklusie van professor Davies is, dat we ook voor het antwoord op de vraag naar het 'hoe' van het ontstaan derdingen. God niet nodig hebben. Keuze Maar waarom bestaat het heelal nu juist uit déze dingen en waarom zijn de natuurwetten zoals ze zijn? De moderne natuurkunde is hard op weg, om alle elementaire deeltjes (dat zijn, slordig gezegd, de deeltjes waaruit alle materie bestaat) en alle vier de fundamentele natuurkrachten in één grote theorie onder te brengen.^ Dan zal, dank zij uiterst abstrakte wiskunde, duidelijk zijn, waarom de deeltjes bestaan die de natuurkunde met name in de afgelopen zestig jaar, ontdekt heeft en waarom ze de eigenschappen hebben, die ze blijken te hebben. Dit zou betekenen, dat de gehele natuurkunde zou zijn samengevat in één Grote Natuurwet. Daarmee is echter nog niet alles verklaard. Waarom gedraagt de natuur zich juist volgens déze Grote Natuurwet, en nietvolgenseen heel a n d e r e herkennen we in die keuze niet Gods hand? Ook hier is Davies uiterst terug-

114

Prof. dr. Paul Davies:,,geruchtmakend boek"

houdend: het is zeker niet uitgesloten, dat toekomstig onderzoek uitwijst, dat deze wet de enige is, die logisch mogelijk is — misschien kón God wel niet kiezen. En zo breekt Davies stukje bij beetje het beeld af van God als Scheppervan het heelal. Toch kan, ook volgens de nieuwe natuurkunde, zegt Davies, er een God bestaan. Het is mogelijk, dat een abstrakte geest, zelfs buiten een konkreet lichaam, bestaat. Het gaat dan niet om iets materieels, dat begrepen kan worden uit de onderdelen waaruit het bestaat (om dergelijke 'dingen' gaat het steeds in de natuurkunde) maar om het totaal, om een 'patroon'. Wat voor God dat precies is, zegt Davies niet; hij wil met zijn boek vooral duidelijk maken hoe we ons God met kunnen voorstellen wanneer we inzichten uit de moderne natuurkunde in rekening brengen — en hij vindt, dat iedere serieus gelovige deze inzichten niet links mag laten liggen. Kunstschilder Hoewel het voor een werkelijk goed begrip nodig is, om ook andere onderwerpen uit zijn boek, dan alleen het ontstaan van het heelal, in onze beschouwing te betrekken, wordt langzamerhand duidelijk, hoe Paul Davies tot zijn stelling komt, dat natuurwetenschap een zekerder weg tot God vormt dan de religie. In zijn boek houden natuurwetenschapen godsdienst zich met dezelfde, verstandelijke soort kennis bezig. De vragen, die hij de Vier Grote Vragen van het bestaan noemt, zijn naar mijn gevoel meer natuurwetenschappelijke dan godsdienstige vragen — en het valt daarom te ver-

wachten dat dit dan ook voor de antwoorden geldt. Ik denk, dat er veel gelovige mensen zijn, voor wie deze vragen nauwelijks van belang zijn. Gelukkig gaat het in het boek van Davies ook over zaken als identiteit, eigen wil en lotsbepaaldheid, maar ook deze zaken bespreekt hij op een puur verstandelijke en afstandelijke manier. Vorig jaar juli hield VU-psycholoog professor Sanders een voordracht in het bezinningscentrum van de Vrije Universiteit, waarin hij onderscheid maakte tussen twee manieren van kennen." Voor alle kennis, zegt Sanders, geldt dat hij "zijn wortels heeftin het menselijk waarnemen en dus in het ervaren van de werkelijkheid". Maar we kunnen de werkelijkheid op vele manieren waarnemen. In de wetenschap bekijken wedewerkelijkheid steeds door een bepaald filter, of zoals Sanders het zegt: vanuit een bepaalde optiek. Afhankelijk van dewetenschap die we bedrijven — bij voorbeeld sociologie, psychologie of natuurkunde — kijken we naar één bepaald aspekt van de werkelijkheid, en we doen dat ook steeds op één bepaalde manier. Sanders verduidelijkt dit met een voorbeeld: een koopman kijkt met andere ogen naar een schilderij dan een kunstschilder, een woninginrichter of een schoonmaker. Door, zoals in de wetenschap gebeurt, vanuit één bepaalde optiek naar de werkelijkheid te kijken, kunnen we veel over één aspekt daarvan te weten komen. Dé werkelijkheid is echter altijd méér. Bovendien (in de woorden van de Deense filosoof/theoloog Soren Kierkegaard), "de werkelijkheid laat zich niet begrijpen. Begrijpen betekent, dat je

vu-Magazine 14(1985)3 maart 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen