VU Magazine 1985 - pagina 131

moderne versies van dieper liggende, traditionele overtuigingen die sedert lang deel uitmaken van de Amerikaanse leefwijze. Een way of life, ontsproten aan "een simpele kijk op de bijbelse waartieid, aan heimwee naar een verloren thuis en aan de behoefte aan een gesimplificeerde interpretatie van de complexe problemen van het moderne leven." Nieuw is wèl de agressie waarmee men in bepaalde godsdienstige kringen thans het eigen fundamentalistische gelijk bevecht. De talrijke boekverbrandingen en de recente gewelddadige aanslagen op enkele abortusklinieken in de Verenigde Staten vormen daarvan slechts de symptomen. Grammofoonplaten Veel van de vooral godsdienstige kenmerken die de achtergronden van het Amerikaanse neo-conservatisme nu juist zo specifiek inkleuren, zijn alleen al om dat feit moeilijk vertaalbaar naar de Nederlandse situatie. Daar komt dan nog een anderverschil bij, waarop prof. Fry nadrukkelijk de vinger legt. "Het protestantisme in Nederland is sinds de zeventiende eeuw gedomineerd geweest door de geest van het calvinisme, waarbij een zwaar accent lag op de 'rationaliteit', het logische en beredeneerbare in het christelijk geloof, en met een diep geworteld wantrouwen jegens de rol van emoties in zaken van geloof en leer", aldus Fry. "In Noord-Amerika echter bepaalden het piëtisme en zijn instituties uit de achttiende eeuw de kwaliteit van het Amerikaanse godsdienstige leven." Dat piëtisme — een streven naar individuele vroomheid — fungeert, volgens Fry, ook bij de recente herleving van hetfundamentalisme nog alssturende kracht, maar staat min of meer haaks op het overwegend nuchtere calvinisme dat als cultuurpatroon het Nederlandse protestantisme zou domineren. En neo-conservatisme, zo zou men voorzichtig kunnen concluderen uit Fry's betoog, wortelt en gedijt beter in de zachte klei van een piëtistisch, dan in dedrogezanderigeondergrond van een calvinistisch getint protestantisme. Het is waar: boekverbrandingen zijn in ons land nog niet aan de orde, al komt de actie van een Veenendaalse scholengemeenschap om hun leerlingen te bewegen bepaalde grammofoonplaten te vernietigen — ze zouden achterstevoren opgenomen, 'duivelse teksten' bevatten — aardig in de buurt. Maar de vraag dringt zich op of, ondanks het wezenlijke onderscheid dat Fry maakt tussen het Nederlands cultuurpatroon en dat in de Verenigde

vu-Magazine 14(1985) 3 maart 1985

Jerry Falwell: „Gods instrument voor de wederopbouw van Amerika"

Staten, de opmars ook in ons land van een eveneens sterk piëtistisch getinte, evangelische beweging en, hand in hand daarmee, een neo-conservatieve stroming nog valtte ontkennen.

legt men daarnaast op persoonlijke bekering en 'opwekking'. Allemaal elementen die we in deze tijd terugvinden in de 'Evangelische beweging' in ons land.

Het piëtisme heeft ook in ons land een lange geschiedenis, zij 't dat deze vorm van godsdienstbeleving hier nooit de boventoon heeft gevoerd. Het woord 'piëtist' heeft in gebieden waar calvinisme en-rationalisme tot voor kort overheersten, altijd een wat ongunstige bijklankgehad. Waar men meent dat de officiële kerk tot 'staatskerk' is verworden en dientengevolge 'niveauverlies' optreedt, kan een piëtistische reactie worden verwacht, zo leert de Christelijke Encyclopedie. De voorbeelden daarvan vindt men in de gehele 'reformatorische' kerkgeschiedenis en al evenzeer binnen die van de islam, het jodendom en de rooms-katholieke kerk. Als spontane reactie op de 'te vlotte' en 'vervlakkend' geachte-aanpassing van de officiële kerk aan wat 'de tijdgeest' wordt genoemd, zet het piëtisme zich in de meeste gevallen dan af tegen dit instituut en stelt daartegenover de 'individuele vroomheid van gemoed' en het 'algemeen priesterschap der gelovigen'. Zware accenten

Gespletenheid "M/yn naam is Hans Keijzer en ik ben op reis naar de hemel. En onderweg steek ik hier en daar een handje uit. Doet u mee?" Woorden van de algemeen directeur van het internationale evangelische hulpfonds TEAR-fund Nederland en EO-medewerker, waarmee deze zijn spreekbeurten zegt te beginnen. Die ontboezeming doet hij als representant van de 'Evangelische beweging' in een 'strikt persoonlijke getuigenis', opgenomen in het geheel aan de 'Evangelischen' gewijde themanummer van het tijdschrift Religieuze bewegingen in Nederland dat binnenkort bij de VU-uitgeverij verschijnt. In zijn 'getuigenis' zegt Keijzer, hoewel van kerkelijke huize, meer oog te hebben voor de 'Gemeente' dan voor de kerk. Ook noemt hij met zoveel woorden het 'algemeen priesterschap der gelovigen' als zijn principiële uitgangspunt, legt hij de nadruk op individuele bekering en 'opwekking' en geeft als zijn mening prijs dat de bijbel

109

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen