VU Magazine 1985 - pagina 141

nen. In de sociale wetenschappen, en met name in de economie, hebben Neumann en Morgenstern zulk een speltheorie ontworpen. Anders dan in de natuurwetenschappen gaat het daar niet alleen om het vinden van bepaalde wetten, waaruit voorspellingen kunnen worden afgeleid. Neen, er is een tegenspeler en de "wetten", of de regels volgens welke men te werk wil gaan, moeten een grote elasticiteit hebben. Zij moeten immers van koers kunnen veranderen naargelang de te verwachten reacties van de tegenspelers. Ook in de (wereld)politiek speelt deze speltheorie een grote rol. De Nobelprijswinnaar Eigen heeft een boek geschreven over de wereld als spel. Hierin tekent hij de grote levensevolutie als een spelstrategie. Een andere bioloog l/l/ac/cf/ngfon schreef over de strategie van de genen: ook in de combinatie van erfelijke factoren ligt zoiets als een strategie naar gunstiger uitgangssituaties voor levende wezens. Toch is dit alles een wat oneigenlijk gebruik van termen als "spel" en ,,Heel de mensheid wordt met ondergang bedreigd als niet een juiste vredesstrategie ontworpen wordt..."

O

"strategie". Pas in de mens wordt werkelijkheid bewust ontsloten. Of, eenvoudiger gezegd, pas de mens is het die er weet van heeft dat hij geconfronteerd wordt met een werkelijkheid: de werkelijkheid van de materie, van het eindeloze heelal, van de voortgaande geschiedenis, van leven en dood, liefde en eenzaamheid, van machteloosheid en verantwoordelijkheid, van goeden kwaad. "Strategie" wil in dit verband zeggen dat de mens zijn verantwoordelijkheden onderkent, een beleid voor de toekomst uitstippelt. Universiteit en samenleving, kerk en school, arbeid en vrije tijd, zij alle worden de velden waarin de mensheid goede of verkeerde plannen uitvoert. Heel de menselijke geschiedenis, en niet reeds de nog onbewuste levenevolutie, is het terrein waarop menselijke strategie haar sporen achterlaat. Daar komt nog iets bij. Strategie houdt iets in van inspelen op mogelijkheden, besef van verantwoordelijkheden, beslissingen nemen ten aanzien van hetgeen uiteindelijke levensdoelen zijn

voor persoon en mensheid. Of anders gezegd: strategie staat tegenover noodlot. Het noodlot overvalt ons, is onontkoombaar, kan zelfs verlammend werken. Tegen het noodlot kan men niet op en zelfs de Griekse goden waren uiteindelijk in hun beslissingen nog onderhevig aan het Noodlot. Strategie veronderstelt wèl een confrontatie met mogelijkheden en moeilijkheden, het soms vastlopen of ook het falen, maar nooit de passieve onderwerping aan het Noodlot. Strategie veronderstelt tegenspel, soms zelfs tegenstand en tegenspoed, maar nooit de verpletterende fataliteit. De menselijke geschiedenis is als een schaakspel. Telkens weer lijkt er een nieuwe tegenstander te zijn met nog ongekende strategieën: machten van de duistere natuurkrachten, de uitbarstingen van vulkanen, maar ook van volksverhuizingen, de droogte en armoede, de ondergangsstemmingen, de doldraaiende economische constellaties, de uitzichtloosheid. Maar telkens opnieuw bedenkt de mensheid nieuwe strategieën. Hij kan door schade en schande soms iets wijzer worden, hij kan leren. Soms wordt ternauwernood de ondergang van heel de mensheid vermeden: ijstijden, wereldwijde zondvloeden, zedenverwildering en decadentie, kernoorlog. Maar tot op heden krabbelde de mensheid weerovereindenging het nieuwe strategieën over, ook al stierven hele volkstammen uit, ging het Romeinse Rijk ten onder, hangt de huidige Westerse beschaving aan een draad. Zo speelt de mens zijn schaakspel met een onbekende Tegenstander. Of behoren al deze crisissituaties tot de proefwerken die de mensheid in haar leerproces moet voltooien? Uiteindelijk fungeren universiteit, wetenschap, technologie en recreatie binnen deze laatste vragen naar het doel van menselijke strategie. En vooral de vraag naar de identiteit van de Tegenstander die ons ertoe drijft het schaakspel der geschiedenis te spelen. Het typisch menselijke van een strategie is dat deze deel uitmaakt van heel de cultuur, heel de geschiedenis als strategie waarin de mens uitgedaagd wordt zich bewust te worden van zijn eigen tegenspel. Tegenspel, men kan ook zeggen: respons, antwoord, verantwoord beleid. Antwoord op de vraag of de verborgen Tegenstander aan de andere zijde van het schaakbord en onbekende Macht is, een verheven Niets, een Droombeeld, een vijand, dan wel een vriend die in de geschiedenis op zeldzame wijze zijn Gelaat toont om de menselijke strategie te bevrijden uit beklemming en impasse. D 119

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen