VU Magazine 1986 - pagina 282

vallig dat die dag zo'n grote plaats inneemt. Vroeger hadden de slaven op goede vrijdag vrij. Ze hoefden niet te werken en kregen de gelegenheid om deel te nemen aan festiviteiten. Tegen die achtergrond is niet verwonderlijk dat goede vrijdag in LatijnsAmerika geassocieerd wordt met bevrijding. Als theoloog moet je daar rekening mee houden. Het is verkeerd om tegen aanhangers van het volkskatholicisme te zeggen: jullie zitten op het verkeerde spoor; goede vrijdag is geen dag van bevrijding maar van dood en lijden. Op die manier wals je over hun eigen ervaringen heen. Alleen als je open staat voor de geloofsbeleving van armen, kun je met een bewustwordingsproces beginnen. Je zou voorzichtig kunnen uitleggen dat de opstanding als belangrijk element in hun bevrijding kan funktioneren." Ironie Door zijn werk voor de basisbeweging komt De Santa Ana vooral met katholieken in contact. Ook de bevrijdingstheologie is in het roomse Latijns-Amerika overwegend een zaak van katholieke theologen. Julio de Santa Ana, zelf protestant, heeft hier weinig moeite mee: ,,Bevrijding laat zich niet opdelen in katholiek of protestant. Ik geloof dat hier in Latijns-Amerika bevrijdingstheologie met recht een oecumenische theologie genoemd kan worden." Toch heeft hij vanuit zijn achtergrond een ander kijk op bij voorbeeld het beleid van het Vaticaan dan de meeste van zijn collega's. Als protestant kun je immers openhartiger kritiek op Rome hebben. Julio de Santa Ana haalde tijdens zijn bezoek aan Nederland dan ook stevig uit naar het tweede document van de congregatie voor de geloofsleer. Dit document, dat begin april uitkwam, is een vervolg op de eerste instructie waarin anderhalf jaar geleden de marxistische inslag van sommige Latijns-Amerikaanse theologen gehekeld werd. De nieuwste instructie is echter tegen alle verwachtingen in, zeer gematigd van toon. De bekende Peruaanse bevrijdingstheoloog Gustavo Gutierrez en Leonardo Boff reageerden positief op deze pennevrucht van Ratzinger. Julio de Santa Ana daarentegen laat er weinig van heel. „In feite staat er niets nieuws in die tweede instructie. Men haalt een aantal traditionele leerstellingen van stal. De meeste bevrijdingstheologen vinden het theologisch niveau van het document erbarmelijk. Toch roepen velen dat ze tevreden zijn met de strekking. De bevrijdingstheologie wordt in ieder geval niet veroordeeld en het werk aan de basis kan gewoon doorgaan. Typerend vind ik in dit verband de reactie van Leonardo Boff. Hij verklaarde onlangs, dat Johannes Paulus II een paus van bevrijding is. Als je daarover nadenkt is dat het toppunt van ironie. Terwijl Leonardo door

256

het Vaticaan een jaar monddood gemaakt is, zegt hij aan het eind van die periode toch iets positiefs over de paus. Ik denk dat dat hoort bij de manier waarop katholieken met conflicten omgaan." Al dit diplomatieke gepraat kan echter niet verhullen dat er zich in het Vaticaan daadwerkelijke een koerswijziging heeft voltrokken. Men lijkt nu eerder te kiezen voor een strategie van inkapseling dan van confrontatie. De Santa Ana trok in dit verband een vergelijking tussen de bevrijdingstheologie anno 1986 en de orde der Franciscanen uit de dertiende eeuw. In een tijdsbestek van enkele jaren wist Franciscus van Assissi een enorme aanhang te verwerven die ernstige kritiek uitoefende op de wereldse rijkdom van de kerk. Paus Innocentius III zag in, dat hij niet in staat was deze orde te vervolgen. Hij koos eieren voor zijn geld en erkende de Franciscanen als een officiële kerkelijke groepering. Volgens de Santa Ana moet de huidige paus een soortgelijke afweging hebben gemaakt. „De basisbeweging en de daarbij behoren-

de invloed van de bevrijdingstheologie is de laatste jaren te hard gegroeid om nog door het Vaticaan geïsoleerd te kunnen worden. De conservatieve hiërarchie in Latijns-Amerika voelt zich in het nauw gedreven en probeert meer greep te krijgen op de basisbeweging. Illustratief daarvoor is bij voorbeeld de aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders op de conferenties van de Braziliaanse basisgemeenschappen. In 1978 liepen er 22 bisschoppen op die conferentie rond. Dit jaar verwachten we er zeker 85. Op zich is het natuurlijk fijn om zoveel aandacht van de kerkelijke top te krijgen, maar het stelt ons ook voor bepaalde problemen. Acht jaar geleden werd aan het begin van de conferentie besloten dat de betreffende bisschoppen geen spreekrecht zouden krijgen. Jullie praten in het dagelijks leven veel te veel; hier moeten jullie je mond houden en luisteren, was de mening van het congres. Tweeëntwintig bisschoppen zijn in de hand te houden, maar als er 85 van die mensen rondlopen, begint dat lastiger te worden."

VU-MAGAZINE — JULI/AUGUSTUS 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen