VU Magazine 1988 - pagina 475

te onthouden, de socialistische kandidaat in de Kamer hadden geholpen. Dat blijkt helemaal niet het geval te zijn geweest; juist dankzij steun van AR-kiezers werd Domela Nieuwenhuis Kamerlid. Geheel onlogisch was dat ook niet: de liberaal Heldt was aanhanger van de Nieuw Malthusiaanse Bond en dat was zo mogelijk nog erger dan het socialisme. Overigens heeft de ARP'er Keuchenius ten tijde van de gevangenschap van Domela Nieuwenhuis in de Tweede Kamer nog voor diens vrijlating gepleit.

enig juiste in zijn ogen. De anarchistische beweging kwam tot grote bloei in het begin van deze eeuw, maar stortte weer gedeeltelijk in toen de revolutiedreiging verflauwde.

'Maar uw weg liep niet zozeer over Golgotha als de mijne, integendeel.'

De begrafenis van Domela Nieuwenhuis, op 22 november 1919 in Amsterdam.

O

ver de vraag of Domela Nieuwenhuis een goed Kamerlid was, verschillen de meningen. Sommigen vinden dat hij zich te weinig gelegen liet liggen aan de parlementaire cultuur, waardoor hij zichzelf en zijn ideeën buitenspel zette. Anderen wijzen op de goede zaken die hij aan de orde stelde, zoals openbare werken tegen de werkloosheid, einde van de kolonisatie, meer controle op De Nederlandsche Bank, kosteloos onderwijs en een enquête over de woningtoestand. Ook bepleitte hij maatregelen die de positie van vrouwen zouden verbeteren, zoals verkorting van de arbeidstijd bij zwangerschap. De kwestie van de vrouwenemancipatie was overigens altijd een belangrijk aandachtspunt in Domela's redevoeringen. Hij wees op de slechte positie van vrouwen in de industrie, op hun ondergeschikte positie in het huwelijk en was voor uitbreiding van het vrouwenkiesrecht. In de toenmalige vrouwenbeweging werd Domela Nieuwenhuis als een belangrijke medestander gezien. Later in zijn leven keerde Domela zich af van de socialisten. Hij verwachtte steeds minder van parlementarisme en partijorganisatie in de strijd voor het socialisme. De revolutionaire weg was de VU-MAGAZINE—DECEMBER 1988

Zijn begrafenis, in 1919, behoort tot de indrukwekkendste die Nederland ooit heeft meegemaakt. Tienduizenden arbeiders, onder wie veel Friezen, bewezen hem de laatste eer. Voor hen was hij de man die zich hun lot aantrok, die zich zijn hele leven had ingezet voor de verbetering van hun positie. Voor Domela Nieuwenhuis stond dat leven in het teken van het delven van de schuld. Dat hij als predikant de kerk verliet betekende niet dat hij ook zijn christelijke idealen verliet. Die bleken aanwezig in alles wat hij deed en in alles waarbij voor stond. Jan Romein schrijft over zijn sterfdag: "In de vroege ochtend van de 19e november was zijn leed geleden, zijn schuld, eindelijk, afgelost." D

Literatuur: F. Domela Nieuwenhuis, Van christen tot anarchist, Amsterdam, 1910. Jan en Annie Romein, Erflaters van onze beschaving, Amsterdam, 1938. Evert Zandstra, Vrijheid. Het leven van F. Domela Nieuwenhuis, Amsterdam, 1968. J. Frieswijk, J.J. Kalma en Y. Kuiper (red.), Ferdinand Domela Nieuwenhuis, De apostel van de Friese arbeiders, Friese Pers Boekerij bv, Drachten, 1988.

21

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen