VU Magazine 1991 - pagina 22

Ithaka is bereikt, de vrijers geslacht, Penelope in de armen gesloten, Telemachus als erfgenaam erkend. Daarom hebben de ideologen het nu zo moeilijk.

Tijd als odyssee De thuiskeer van Odysseus op zijn eiland Ithaka na tien jaar strijd om Troje en nog eens tien jaar omzwervingen; zijn trouwe Penelope die zich met moeite de vrijers (lees: troonopvolgers) van het lijf houdt; zijn zoon Telemachos, te zwak om tegen hen op te treden; de held die terugkeert en opruiming houdt: een oer-verhaal uit onze beschavingsgeschiedenis. Het is een mythos omtrent Tijd. In de proloog van de opera die Claudio Monteverdi in 1641 aan het onderwerp wijdde wordt Tempo dan ook opgevoerd, met Fortuna en Amore, als belager van l'Humana Fragilita, de menselijke zwakte. Door mij vergankelijk, zingt Tijd, door mij ongelukkig voegt Lot toe, door mij gekweld bekend Liefde: zo is de mens.

D

AVC/VU

ERIKJURGENS 20

e Nederlandse Opera bracht in november een schitterende opvoering van Il Ritorno d'Ulisse, in een nieuwe versie van Glen Wilson, de eerste regie van de nieuwe intendant. Pierre Audi. Als de wachtende Penelope smeekt "Torna, deh torna Ulisse!" (keer terug, o keer terug), als Telemachos zijn teruggekeerde vader herkent {"Oh padre sospirato!"), als Penelope eerst haar man niet herkent in de oude bedelaar waarin Minerva Odysseus heeft veranderd (of zag hij er echt zo uit na tien jaar ontberingen?), maar dan tot inzicht komt: het zijn oersterke dramatische gegevens. Waarom? Mijn eigen ontroering op die momenten, versterkt door de prachtig uitgevoerde muziek van Monteverdi, voer ik terug op mijn durende existenstiële worsteling met Onvolmaaktheid en Vergankelijkheid. Dat ik reeds als scholier vooral werd gefascineerd door het vak geschiedenis spreekt dan vanzelf. En het verklaart mijn nooit ophoudende zoektocht naar de zin van het leven, waar het verstand (filosofie) en het hart (religie) een antwoord op pogen te geven. Dat je moet leven met het feit dat niets volmaakt is, en, voorzover die toestand toch even lijkt te bestaan, dat moment vergan-

kelijk is, is ontmoedigend. De terugkeer en zege van Odysseus lijkt dit te doorbreken. Leefden zij samen gelukkig voor de rest van hun dagen? Het valt te betwijfelen. Maar heel even geloof je er in.

I

n onze dagen, en in ons werelddeel, lijkt het alsof we Fortuna naar onze hand hebben gezet, alsof Tijd niet bestaat omdat we steeds in het nu leven, en alsof Amore een van de vele instant-produkten op de markt is geworden. Volgens de hbrettist van 1641 zou l'Humana Fragilita dan niet meer kwetsbaar hoeven te zijn. De werkelijkheid is natuurlijk anders. Onze vaardigheid om onszelf iets wijs te maken is hooguit verhoogd. Dat tijdloos in-het-nu-leven van onze consumptiesamenleving lijkt een antwoord op de oproep van de cultuur-psycholoog en franciskaanse minderbroeder Han Fortman (in zijn bundel radiotoespraken onder de naam 'Oosterse Renaissance', 1970) om in het hier en nu te leven. Maar zo bedoelde Fortman het niet. Hij vergeleek in zijn betoog de archetypes van de yogi en van de volkscommissaris. Hij verzette zich tegen wat de econoom Keynes purposiveness noemde, overspannen gerichtheid op een doel in de toekomst, in plaats van aandacht te hebben voor ons zelf en onze naaste in het hier en nu. Blijkbaar waren we toen nog teveel bezig met het hiernamaals, en met de opbouw van een betere samenleving. Die laatste preoccupatie komt misschien voort uit de crisis van de jaren dertig. Zo veranderde ds Willem Banning de naam van het tijdschrift dat de oprichters ('rode dominees' anno 1902) 'De Blijde Wereld' hadden gedoopt. Deze optimistische opdracht werd bij Banning (en de Arbeidersgemeenschap der Woodbrookers die het blad uitgeeft) in 1931 omgedoopt in 'Tijd & Taak'. In de kop staat: onafhankelijk blad voor religie en socialisme, "Van de Heer is de aarde en al wat zij draagt, Ps 24", want in die tijd was het taak VU-MAGAZINE—JANUARI 1991

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen