VU Magazine 1993 - pagina 151

(<

In mijn studie Frans was het woord Afrika nooit gevallen. Dat was heel gewoon, en dat is het vaak nog steeds aan faculteiten waar je westerse letteren studeert. ^^ spreekwoorden bestaan, betekent dus niet noodzakelijk dat vrouwen altijd en overal het slachtoffer zijn en onderdrukt worden, maar wel dat ze in hun drang naar vrijheid voortdurend ingeperkt werden of v/orden. Maar als vrouv/en inderdaad zo onderdanig waren, dan waren de spreekwoorden waarschijnlijk niet nodig geweest. Ze vormen een 'Gij zult', een soort tien geboden voor de vrouw. Kennelijk was ze zo weerbarstig dat zulke dingen voortdurend bedacht en gezegd moesten worden. "Wat er manipulatief aan veel spreekwoorden is, zowel in vVfrika als in Europa, is dat er weetik-wie bij gehaald wordt om te zeggen dat het gezegde de waarheid is. 'Zoals de voorouders al zeiden', of: 'zoals de traditionele wijsheid zegt', of 'zoals het nu eenmaal in onze schepping bepaald is'. Wie ben je dan datje daar nog tegenin zou kunnen gaan? O o k in dit opzicht kun je zeggen dat de heersende cultuur de cultuur van de heersende is. "Er bestaan weinig spreekwoorden vanuit een vrouwelijk perspectief - ook dat geldt zowel voor Afrika als voor Europa. In Afrika heb ik wel gezien dat vrouwen ontzettend veel grappen en groUen over mannen maken, liederen zingen en hun eigen verhalen hebben. Maar dat komt in het openbare circuit kennelijk niet naar buiten. Dat doet denken aan het onderwerp van mijn proefschrift: wat blanken over zwarten zeiden, zeiden ze hardop, en Afrikanen wisten dan ook heel goed hoe Europeanen over ze dachten. Degene die de baas is, hoeft immers geen consequenties te verwachten van wat hij zegt. Maar omgekeerd wisten Europeanen eigenhjk niet wat Afrikanen over hen dachten; daar spraken ze alleen onderlmg over. Daarom was het zo aardig om in romans te lezen wat zij over ons zeiden." Voelt u zich een pleitbezorger voor de Afrikaanse literatuur en cultuur? "Ja. Zeker toen ik net terug was uit Afrika, in 1972, had ik een soort missionarissengevoel ten aanzien van de Afrikaanse cultuur. Als je zelf

belangstelling voor iets hebt en je er voortdurend mee bezig bent, dan is het ook leuk als je dat kunt overbrengen. Misschien kun je mensen leren om eens over hun eigen heg te kijken. Ik denk dat het goed is je te realiseren dat niet altijd de hele wereld om Europa draaide en draait en zal draaien. De positie van Europa is, mondiaal gezien, aan het veranderen en Europa zelf is ook geweldig aan het veranderen, nu zoveel mensen van andere culturen hier komen wonen. W e zouden wel wat nieuwsgieriger kunnen zijn naar \vat hun cultuur en geschiedenis en literatuur betekenen, voor hen en misschien ook voor ons." 11

Van Afrikaanse muziek heefrt iedereen wel een vaag idee wat er de kenmerken van zijn. Is iets dergelijks ook te zeggen van de Afrikaanse literatuur? Bestaat er zoiets als het eigene van de Afrikaanse literatuur? "Je kunt heel weinig in het algemeen zeggen, zoals je over de Europese literatuur ook heel weinig in het algemeen kunt zeggen. Ik heb een Afrikaan eens geërgerd horen zeggen: 'Jullie hebben het toch ook niet over wat gemeenschappelijk is aan Italianen en Finnen? Het enige is dat ze allebei schoenen dragen, meer kun je er nauwelijks over zeggen'. Je moet oppassen met algemene uitspraken over Afrika. Maar ik denk dat Afrikaanse literatuur zo'n andere kijk op de wereld heeft dat dat meteen opvalt als je een boek opslaat. Er komen heel andere beelden in voor. "Je ziet in ieder geval grote verschillen in hoe Afrika beschreven wordt. O m te beginnen is het al een groot verschil dat de personages in de Afrikaanse literatuur zwart zijn. Die hebben een andere achtergrond, maken andere dingen mee, kijken anders naar Afrika dan Europeanen. Sommige Afrikaanse schrijvers hebben ook wel eens expliciet gezegd dat zij in Europese boeken over Afrika niets van hun eigen werkelijkheid herkenden. De Nigeriaan Chinua Achehe bijvoorbeeld heeft gezegd: 'Als dit serieuze literatuur is, dan moeten wij zelf maar laten zien hoe het er met ons voorstaat; laten wij maar eens onze eigen wereld beschrijven'. "Een tijdje ging het in de Afrikaanse literatuur vooral over de manier waarop Europa Afrika bezet heeft, maar dat onderwerp kom je nu weinig meer tegen - dat bleek ook al in mijn proefschrift: er wordt steeds meer gezwegen over Europa en de Europeanen. Het gaat nu vooral over de manier waarop Afrika zich na de koloniale tijd heeft ontwikkeld. Ik denk dat literatuur met een boodschap in Afrika veel gewoner en vanzelfsprekender is dan in het westen. Daar zit natuurlijk een esthetische norm achter die verschilt. Achebe heeft eens gezegd: 'Alle literatuur is propaganda, maar niet aUe propaganda is literatuur'. Bij ons is het veel minder geaccepteerd dat literatuur een boodschap zou moeten hebben. "In de Europese literaire kritiek wordt ook wel gezegd: er zit veel antropologie in de Afrikaan-

17

v u MAGAZINE APR[L 1 9 9 3

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen