VU Magazine 1993 - pagina 102

Slachtoffer

DNA-vingerafdrukken, verkregen uit een haar, bloedspat of spermavlek, kunnen justitie op het spoor van de dader zetten. In dit voorbeeld is duidelijk zichtbaar dat de 'print' van verdachte nummer 1 exact overeenkomt met die van het DNA in het op de plek van de misdaad aangetroffen spoor. (Bron: 'De DNA-makers', een uitgave van Natuur & Techniek.)

cussie het felst woedde, liepen critici te hoop tegen het feit dat bij de berekeningen alleen bevolkingsgegevens van blanke Amerikanen werden gebruikt. O f die gegevens afweken bij de zwarte of hispanic (Spaanstalige) bevolkingsgroepen was niet bekend. Het zou heel goed kunnen zijn dat DNA-codes die bij blanken zeldzaam zijn, bij andere groepen heel geregeld voorkomen. De consequentie daarvan is, dat leden van die bevolkingsgroepen veroordeeld kunnen worden omdat D N A - o n derzoek hen ten onrechte als schuldige aanwijst - het waargenomen bandjespatroon zou veel frequenter voorkomen dan -werd aangenomen. O o k de nauwkeurigheid van de techniek was niet boven twijfel verheven. In spaarzame gevallen was aangetoond dat laboratoria ten on-

Van bloedvlek

12

iot

De hoeveelheid bloed die aan iemands handen of kleren moet kleven voor een succesvolle identificatie, is in de loop der jaren steeds kleiner geworden. Vijfjaar geleden was voor één bepaling nog zo'n 50 microliter (een twintigste mililiter) bloed nodig; een kleiner monster zou te weinig DNA bevatten. Maar omdat de bepaling in tweevoud moet plaatsvinden en er ook nog voldoende materiaal moet overblijven voor een contra-expertise door een ander laboratorium, was in de praktijk 0,2 milliliter vereist, wat overeenkomt met een dikke bloedvlek van 3 cm^ Tegenwoordig maken de laboratoria echter gebruik van een nieuwe geavanceerde methode om de hoeveelheid DNA in het monster te vergroten: de polymerase-kettingreactie. Daardoor is nog maar één vijftigste van de oorspronkelijke hoeveelheid nodig. "Het gaat echt om speldeknopjes", zegt A.D. Kloosterman van het Gerechtelijk Laboratorium in Rijswijk. "Het grootste probleem is nog

v u MAGAZINE M A A R T 1993

Aangetroffe spoor

Verdachten

rechte twee DNA-monsters als 'identiek' hadden aangemerkt. Vaststellen of twee zilverkleurige bandjes op dezelfde plaats liggen blijkt in de praktijk soms moeilijker dan in de theorie. Inmiddels is de discussie goeddeels beslecht. Twee vooraanstaande instituten hebben hun zegen gegeven aan de methode. In Amerika komt er een 'keurmerk' voor laboratoria die hebben bewezen de techniek goed te kunnen uitvoeren. De genetische samenstelling van niet-blanke bevolkingsgroepen zal de komende jaren nader worden onderzocht. Wetenschappers hebben tenslotte het advies gekregen in de rechtszaal niet meer te spreken over astronomisch kleine kansen op fouten, doch meer realistische marges aan te houden.

Het Gerechtelijk Laboratorium in Rijswijk, dat in Nederland de genetische vingerafdrukken maakt, doet dat al: het noemt kansen als kleiner dan één op honderdduizend, of kleiner dan één op de miljoen. Het Rijswijkse laboratoriura voert de test nu jaarlijks ongeveer vijftig keer uit. Dat zou echter aanzienlijk meer kunnen worden wanneer een ander heikel punt rond de vingerafdruk is opgelost: de vraag of verdachten verplicht kunnen worden aan de test mee te werken. Door velen wordt zoiets als een aantasting van de integriteit van het lichaam beschouwd. O p dit moment is bij het ministerie van justitie een 'DNA-wet' in voorbereiding v/aarin deze knoop -wordt doorgehakt; de verwachting is dat op grond van die -wet verdachten

speldeknopte om zulke kleine hoeveelheden op de kleding terug te vinden." DNA is een lang, spiraalvormig molecuul dat zich in de kernen van alle lichaamscellen bevindt en dat, in code, alle menselijke eigenschappen bevat. Bij de genetische vingerafdruk maakt men slim gebruik van het feit dat sommige stukjes DNA een aantal malen herhaald worden; hóe vaak, dat verschilt van persoon tot persoon. Daardoor varieert de lengte van het betreffende DNA-gedeelte bij verschillende mensen. De polymerase-kettingreactie herkent het begin- en het eindpunt van die variabele stukjes, en maakt van het tussenliggende stuk, lang dan wel kort, vele miljoenen getrouwe kopieën. Deze behandeling wordt op de twee te vergelijken DNA-monsters toegepast. Vervolgens wordt een beetje van beide monsters op een plaat gebracht, waarop zich een gelei-achtige laag bevindt. Wanneer op die gelei een elektrische spanning wordt gezet.

beginnen de stukjes van de ene kant van de plaat naar de andere te 'lopen', als betrof het een hardloopwedstrijd. Hoe langer een stukje DNA, des te meer weerstand het ondervindt en des te langzamer het loopt. Na verloop van enige tijd wordt de wedstrijd gestaakt. De DNA-fragmenten, tot dan toe onzichtbaar, worden met een zilveroplossing zichtbaar gemaakt. Wanneer het DNA in beide monsters identiek was, zal op precies dezelfde plaats een zilverkleurig bandje ontstaan. Ging het echter om twee verschillende soorten DNA, dan duiken bandjes op verschillende plaatsen op. Om de kans op foutieve identificatie te verkleinen, wordt meestal niet naar één, maar naar meerdere variabele stukken in het DNA gekeken. De kans dat al die fragmenten in beide monsters overeenstemmen, maar toch van verschillende personen afkomstig zijn, is buitengewoon klein.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen