VU Magazine 1993 - pagina 32

Gert J. Peelen

gang van de medische technieken heel goed. Wij kunnen bijvoorbeeld een hart vervangen, of een lever of een nier. Maar heeft u zich de vraag v/el eens gesteld waar die nieren, dat hart, die longen vandaan komen? Ze mogen niet ziek zijn en moeten in goede en verse staat verkeren. W e zouden er geen echt aanbod van hebben als er geen auto-ongelukken waren. Dus als u meer van dit soort operaties wilt, dan moeten er meer auto-ongelukken komen."

Volgens de Franse denker Jacques EUul voert De Techniek de mensheid regelrecht naar de afgrond. Een theorie die geloofw^aardige elementen bevat, maar die ten slotte schipbreuk lijdt op de klippen van haar eigen uitzichtloosheid. Techniek als piespaal. Of: voer voor technofoben en apparatenhaters.

Verzonnen of historisch, dit verhaal? Dat maakt geen verschil. Want het laatste dialoog]e, waarin de morbide kanten van de technische vooruitgang als prangende kwestie aan de orde worden gesteld, is letterlijk opgetekend uit de mond VILII Jacques Ellul; een Franse jurist, socioloog en theoloog, die het afgelopen jaar tachtig werd. In het uitvoerige interview met hem, dat de I K O N - t v bij die gelegenheid begin oktober '92 uitzond, gebruikte EUul deze borrelconversatie om te illustreren hoe, door toedoen van de technologie, de moderne Westerse wereld in een fatale morele en filosofische crisis is geraakt (waarin overigens de hele niet-Westerse v/ereld wordt meegesleurd). 'Toedoen' is eigenlijk niet het juiste woord, wanneer wij EUul mogen geloven. De Techniek (mèt hoofdletters graag!) is namelijk de bron van aUe kwaad.

Autonomie

W

30 v u MAGAZINE JANUARI 1993

ie kent ze niet, de bellers die, schielijk als werden ZIJ geëlektrokuteerd, de hoorn op de haak smijten, wanneer ze, in plaats van de persoon die ze willen spreken, zo'n bloedeloze telefoonbeantv/oorder aan de lijn krijgen? " U kunt een boodschap inspreken na de piep..." De techniek staat voor mets, jawel! Maar aan dit soort anti-techneuten is al dat vernuft niet besteed. Gek eigenlijk. Want de telefoon zelf is kennelijk zo ingeburgerd dat dezelfde categorie mensen tegen het gebruik daarvan allang geen bezwaar meer maakt. Integendeel. Er wordt wat afgebeld tegenv/oordig. Volgens de ware anti-technoloog is dit laatste meteen ook het fraaiste bewijs voor de stelling dat de tech-

niek een sluipend en verslavend gif IS. Want: waar is - hij noemt maar wat - de epistolografie (door al dat gebel en gefax is menigeen lang en breed vergeten dat dit de gangbare term was voor de schone en welvoeglijke kunst van het briefschrijven) gebleven? En komt er nog wel eens iemand bij oma, sind het obligate tweewekelijkse contact ook per telefoonlijn kan worden onderhouden? De echte technohater raakt nu pas werkelijk op dreef Hij gaat er eens goed voor zitten. Ondanks het sterk toegenomen aantal intermenselijke contacten, zegt hij, heeft al die communicatietechnologie de moderne mens er uiteindelijk alleen maar eenzamer op gemaakt. Want, roept hij nu boos, daar zit oma - voorzien van

pacemaker en elektronisch hoortoestel, en temidden van haar op afstand bediende kleurentelevisie, de radio, de telefoon en de intercom - in het rusthuis vergeefs naar visite van vlees en bloed te smachten. Niet soms? Dat laat de doorsnee-technofiel echter niet op zich zitten. En als het op overdrijven aankomt weet deze, vanaf de overkant van de bittertafel, er ook nog wel een paar. Wil onze apparatenhater soms een briefschrijven naar de brandweer als zijn huis in vlammen opgaat? Was hij trouwens niet dat couveuse-kindje? Hoe zou zijn gemiddelde levensverwachting eruit hebben gezien zónder m e dische technologie? En waar zou hij zijn zonder de trein? Thuis dus. Niet hier. N o u dan?! Gelukkig zit onze technohater niet

voor één gat gevangen. Hij werpt een anekdote in de strijd die niet alleen zijn gelijk moet bewijzen, maar vooral ook het feit dat hij, gezien het niveau van zijn vriendenkring, toch heus niet achterhjk is. •^v"-?^^'v^-:-:.

Auto-ongelukken "Eén van mijn vrienden was een belangrijk chirurg", zo begint hij zijn zorgvuldig opgebouwd verhaal. "In een discussie over de technische vooruitgang en de problemen van de techniek, vroeg iemand hem: ' U bent een belangrijk chirurg, u weet toch heel goed wat de technische vooruitgang heeft bereikt op chirurgisch gebied?' Niet zonder humor antwoordde hij: 'Ik ken de vooruit-

Waar hebben we die kreet eerder gehoord? Inderdaad, bij Karl Marx door wie EUul zich in zijn denken niet toevallig in sterke mate geïnspireerd voelt. Maar \vaar Marx Het Kapitaal verantwoordelijk achtte voor al wat vies en voos was, is dit aUesbepalende fenomeen in EUuls theorieën eenvoudigweg vervangen door de even sinistere, want minstens zo ongenaakbare gestalte van De Techniek. Dat had Marx zelf trouwens ook gedaan, als hij het huidig tijdsgewricht had mogen meemaken, meent EUul in genoemd IKON-interview. Want "door de sociologische en economische analyse van Marx toe te passen ben ik tot de conclusie gekomen dat Marx nu de techniek als bepalende factor zou aanwijzen. De techniek is het kapitaal gaan domineren. Het was het kapitaal dat de techniek provoceerde

31

v u MAGAZINE JANUARI 1993

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen