VU Magazine 1994 - pagina 433

T B O E K

H S.W.Couwenberg (red^ t^L

WESTERSE CULTUUB: MODEL VOOK DE HELE WERELD^

Cultuurrelativisme We weten het nu wel. Het cultuurrelativisme heeft zijn zeggingskracht verloren. Tot voor enkele jaren was iedere fatsoenlijke burger tot op zekere hoogte cultuurrelativist: nieuwsgierig naar vreemde zeden en gewoonten, niet bereid die zeden te veroordelen ook al waren ze heel anders dan de westerse, kritisch jegens ieder westerse superioriteitswaan en vooruitgangsgeloof. De cultuurrelativist is bescheiden, hij wil de eigen waarden en normen niet opleggen aan een ander. Men moet een andere cultuur respecteren en in haar waarde laten. Die houding kan niet meer. Als een schrijver ter dood veroordeeld wordt, is dat vanuit de islamitische cultuur gezien ongetwijfeld zeer begrijpelijk. Als in bepaalde landen de vrouwenbesnijdenis gepraktiseerd wordt, zal dat vast geheel in overeenstemming met de lokale waarden en normen zijn. Maar het cultuurrelativisme stuit hier wel op zijn grenzen. Gewelddadig handelen is heel goed te begrijpen, maar daarom nog niet te rechtvaardigen. Geweld blijft geweld, ongeacht waar het plaatsvindt. In de artikelenbundel 'Westerse cultuur: model voor de hele wereld?' wordt de balans opgemaakt van de intellectuele en politieke aanslagen die de westerse cultuur de afgelopen decennia te verduren heeft gekregen. Sterker dan ooit

is die westerse cultuur uit de strijd gekomen. De bedreiging uit het Oosten is weggevallen, en andere politieke en religieuze ideologieën uit de Derde Wereld kunnen evenmin een serieus alternatief vormen. Het Westen staat sterker dan ooit en dat mag wel eens gezegd worden. De jurist Cliteur brengt het overwinningsgevoel het krachtigst onder woorden. Er zijn wel degelijk universele normen bijvoorbeeld op het terrein van de mensenrechten, en die normen blijken in het Westen het beste gepraktiseerd te worden. Bovendien mag er ook weer voorzichtig over vooruitgang gesproken worden. De moderne verzorgingsstaat is bijvoorbeeld een aanzienlijke vooruitgang ten opzichte van middeleeuwse barbarij. Cliteur heeft helemaal gelijk. Toch krijg ik een wat ongemakkelijk gevoel als ik dergelijke verhalen lees. In dezelfde bundel staat ook een betoog van de Nijmeegse hoogleraar Huizer, die het aloude cultuurrelativistische standpunt nog eens krachtig onder woorden brengt. Op vertrouwd ouderwetse wijze gaat hij tekeer tegen de 'dubbele moraal' van het Westen: wel mooie praatjes verkopen over mensenrechten, maar ondertussen goed aan je eigen belang denken; hooggestemde idealen als dekmantel voor banaal geldgewin.

Het standpunt van Huizer is eenzijdig en beperkt, maar toch kan ik een zeker gevoel van sympathie niet helemaal onderdrukken. Wat me soms tegenstaat in de kritiek op het cultuurelativisme is de tevreden, zelfvoldane houding die eruit spreekt. Mogelijk dat de westerse cultuur inderdaad superieur is, maar dan komt dat niet in de laatste plaats omdat superioriteitsgevoel en chauvinisme erin gewantrouwd worden. Juist vanwege die kritische houding is Huizer meer typerend voor de westerse cultuur dan Cliteur, die inhoudelijk gezien ongetwijfeld het gelijk aan zijn kant heeft. Maar supenoriteitsgevoelens kunnen beter onuitgesproken blijven, (KN)

S.W. Couwenberg (red.), 'Westerse cultuur: model voor de hele wereld?'. Kok Agora, 1994

Op de plank Rosi Braidotti & Suzette Haaksma (red.), 'Ik denk, dus zij is, vrouwelijke intellectuelen in een histonsch en literair perspectief'. Kok Agora, f34,90. Opzoek naar buitengewone vrouwen die in de geschiedenis in het openbaar debat hun stem hebben laten horen, met als doel een brug te slaan tussen vroegere en tegenwoordige ervaringen. J. D. F. Halsema, 'Te zoeken in deze angstige eeuw'. Historische Uitgeverij Groningen, f22,50. Oratie over voorstellingen van decadentie in de Nederlandse letterkunde aan het eind van de negentiende eeuw.

35 v u MAGAZINE NOVEMBER 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen