GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

VU Magazine 1995 - pagina 12

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

VU Magazine 1995 - pagina 12

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

zoon studeert voor doctorandus. Het volgen van een opleiding is in die bewoordingen bijna een magische bezigheid, maar anderzijds begrijpt ze wel dat het om een ingewikkelde wetenschappelijke studie gaat. In het Afrikaanse verhaal valt zo'n jongen evenwel terug op een heel vertrouwd patroon van voorouders en familie die in de bush woont, terwijl je zelf in de stad aan het studeren bent. Er ontstaat toch een grotere spanning.

Als een woord niet bestaat, heeft dat consequenties voor het denken." Als zo'n woord niet bestaat, kan hetgeen wij ontwikkeling noemen in die culturen desondanks toch nog wel voorkomend "Ontwikkeling betekent in sommige andere culturen: meer krijgen. Puur kwantitatief opgevat. Dat is een niet zo goede vertaling van het begrip. Van corruptie kun je bijvoorbeeld ook meer krijgen. Dat zouden wij geen ontwikkeling noemen, maar zij wel. Men neemt van het begrip ontwikkeling vaak de buitenkant over; het hebben van auto's en televisies. Dan zie je in Afrika bedoeïenen op een kameel zitten, en blijken ze een heel klein radiootje bij zich te hebben. Dat is een gek gezicht. "Ik ben eens aanwezig geweest bij een herdenking van de verlichting van de Boeddha waarbij diverse beroemde sprekers aanwezig waren, onder wie de Dahlai Lama. Ik zat tussen boeddhistische monniken in saffraankleurige pijen en met kaalgeschoren hoofden. Je waant je in een totaal andere wereld. Toen kwam de Dahlai Lama binnen en ineens gingen al die monniken op hun stoeltjes staan en haalden onder hun pijen moderne Japanse filmapparatuur tevoorschijn om hem te filmen. Je valt tegen de grond van verwondering. "Economische ontwikkeling richt zich op glimmende dingen. Zelfs in de kunst zie je dat. Je hebt bijvoorbeeld airport-Africa. De echte Afrikaanse kunstwerken zijn nog maar heel zelden te vinden, ze zijn allemaal vervangen door gladgesneden beeldjes die je overal kunt kopen. Dan denk je echte kunst te pakken te hebben."

"In Japan hebben ze een heel oude cultuur, maar tegelijkertijd zijn ze ook weer zeer westers. De Japanners lijken moeiteloos van het een op het ander te kunnen overspringen. Ik heb meisjes gesproken die in de revolutionaire studententijd op de barricaden gevochten hadden, dan kwamen ze op de motor thuis, deden een kimono aan en gingen op de grond zitten zoals het een vrouw betaamt. "Mijn vrouw en ik waren op bezoek bij een Japanner die het Westen goed kende. Zijn vrouw kregen we evenwel niet te zien. We gingen naar een concert, en we dachten dat hij zijn vrouw wel zou meenemen. Hij had ook wel het kaartje van zijn vrouw bij zich, maar zelf was ze er niet. Ik vroeg hem of hij er niet schizofreen van werd, zo in twee werelden te leven? Nee, zei hij, daar had hij geen last van."

''In Japan bestaat het woord ontwikkeling pas honderd jaar. Als een woord niet bestaat, heeft dat consequenties voor het denken."

Toont het niet aan hoe verbazingwekkend flexibel mensen kunnen zijnl "Daar bestaan sterke voorbeelden van. Een antropologe bezocht voor de oorlog een eiland in de Pacific. De mensen daar leefden nog in het stenen tijdperk, er zijn foto's van vaders met vier zonen die daar naakt rondliepen. Toevallig is daar in de oorlog een radarstation van de Amerikaanse marine geweest. Ze vindt na de oorlog deze mensen terug en die blijken dan een boordje en een dasje dragen. Ze kunnen de moderne apparatuur besturen. Die mensen hebben in vijf jaar tijd een ontwikkeling doorgemaakt waar de rest van de mensheid zo'n 5000 jaar over gedaan heeft. "Dat is heel knap, je vraagt je alleen af wat er innerlijk gebeurt. Het naast elkaar bestaan van modernisering en traditie, kan explosief uitpakken, zoals in die gewelddadige oorlogen in Afrika. Met de meest geavanceerde militaire middelen kan zoiets traditioneels als een stammenstrijd uitgevochten worden."

Wat is er tegen het verlangen naar materieel comfortl "De echte innerlijkheid van een cultuur loopt leeg. Wel valt men soms terug op een magisch ritueel, maar dat heeft weinig met innerlijkheid te maken. De modernisering levert vreemde tegenstrijdigheden op. Een voorbeeld: een heel moderne, Afrikaanse student in de fysica moet examen doen. Een week van tevoren wordt hij nerveus en krijgt hoofdpijn. Hij loopt naar een toverdokter, die hem in het maanlicht laat staan en van onder zijn boernoes een schedel van een vleermuis tevoorschijn haalt; in die schedel zit poeder, en na het uitspreken van een formule is de jongen helemaal genezen van zijn nervositeit.

Als de overname van technieken niet gepaard gaat met de overname van het verlichtingsdenken, begint het dan gevaarlijk te worden? "Je kunt het niet helemaal van elkaar loskoppelen. Het kan niet zo zijn dat een uiterlijk gedragspatroon helemaal losstaat van wat er innerlijk gebeurt. Er zijn ook meer harmonieuze combinaties van modernisering en traditie denkbaar. In Afrika en Zuid-Oostazië zijn er nieuwe kunstenaars die moderne schilderijen maken, maar die toch onmiskenbaar uit dat land afkomstig zijn. Dat vind ik erg belangrijk. Als culturen elkaar doordringen, kan dat tot iets nieuws leiden. Het is van groot belang dat de identi-

"Het interessante van dit geval is dat een jongen in een grenssituatie toch een beroep doet op de toverdokter. Maar interessanter nog is dat het poeder van de toverdokter gewoon een preparaat was dat hij gekocht had; het was afkomstig van een Zwitsers farmaceutisch bedrijf! Dan loopt alles door elkaar." In het Westen kennen we iets vergelijkbaars: het placebo-effect. "In het Westen past het in een traditie van een dokter die een heel lange opleiding heeft gehad. Een oude Scheveningse schippersvrouw zei eens heel trots tegen mij: mijn WETENSCHAP,

CULTUUR

O) SAMENLEVING

10

- JANUARI/FEBRUARI

1995

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 januari 1995

VU-Magazine | 588 Pagina's

VU Magazine 1995 - pagina 12

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 januari 1995

VU-Magazine | 588 Pagina's