VU Magazine 1995 - pagina 577

om oudere zwarte mannen of zwarte vrouwen mee te nemen. Bovendien doen veel zwarte taxichauffeurs precies hetzelfde. Er is klaarblijkelijk een algemener levend gevoel van onbehagen. In een onbewaakt ogenblik heeft de zwarte leider Jesse Jackson eens verteld dat hij een keer over straat liep en voetstappen achter zich hoorde; toen hij zich omdraaide en zag dat er een blanke en geen zwarte achter hem liep, slaal<:te hij een zucht van verlichting. Dit soort gevoel en gedrag berust op generaliseringen. De algemene regel luidt: zwarte mannen zijn misdadig. Of in Nederlandse verhoudingen: Turken zitten in de drugsmisdaad. Zo'n algemene regel is een vooroordeel èn een stereotype. Het heeft iets racistisch om mensen over één kam te scheren, om ze uitsluitend als lid van een groep te beschouwen en niet als uniek individu. Het beschaafde denken is kleurenblind; het heeft daarentegen een arendsoog voor het hoogst persoonlijke detail.

POLARISATIE

Er zijn dilemma's waarvoor geen oplossing bestaat. Zolang de daadwerkelijke misdaad onder zwarte mannen en allochtone jongeren hoog blijft, zal er stigmatisering van alle zwarte mannen en allochtone jongeren plaatsvinden. En dat heeft weer een versterkende werking. Als de politie donkere jongens duidelijk brandmerkt als risicogroep, zullen zij, meer dan blanken, in de gaten worden gehouden en zullen er meer arrestaties volgen; want wie gericht zoekt, zal altijd vinden. Bovendien is de haat die de stigmatisering teweegbrengt, nu niet direct een gunstige voedingsbodem voor het voortbrengen van vreedzame burgers; die haat maalct een overschrijding van de drempel naar diefstal en geweld alleen maar gemalckelijker. Dinesh D'Sousa weet het ook niet; hoe van de schadelijke effecten van de rationele discriminatie af te komen? Hij kan alleen maar hopen dat bijvoorbeeld in de rechtspraal<: mensen wèl als individu en niet als lid van een groep beoordeeld worden. Maar zelfs dat lijkt na de Simpson-zaalc nog te optimistisch gedacht. De raciale polarisatie bleek in de Verenigde Staten al te ver, tot in de rechtszaal aan toe, te zijn voortgeschreden. Aan de ene kant is er de kansberekening onder de blanken: als ik een van moord beschuldigde zwarte man zie die zijn blanke ex-vrouw al eerder heeft mishandeld, is het uiterst waarschijnlijk dat hij het ook gedaan heeft. Dat is het gelijk van de statistieken. Aan de andere kant, die van de zwarten, overheerst de verontwaardiging: weer een zwarte die het slachtoffer is van een racistisch politieel- en justitieel apparaat dat het altijd al op 'ons' gemunt heeft. Een onbevangen oordeel was nauwelijks nog mogelijk. De raciale fronten waren onwrikbaar. En daarom had ik te doen met die zwarte aanklager die na afloop van de zaak instortte. Misschien tegen wil en dank, had hij zich onttrokken aan de stereotype denkwijzen van de raciale groep waartoe hij behoorde. Hij morrelde aan de fronten van de rasgebonden opvattingen over gerechtigheid. Door af te wijken van het statistisch gemiddelde, en door niet in de sjablonen te passen, betoonde hij zich een waarachtig individu. Hij stond alleen.

Maar daar heeft die taxichauffeur geen boodschap aan; die wil alleen maar niet in elkaar geslagen worden. Hij is geen klassieke racist - in biologische theorieën over rassen is hij vermoedelijk weinig geïntereseerd - maar hij discrimineert wel. Misschien realiseert hij zich - als hij niet al te dom is - dat hij aan stereotypering doet, maar hij weet ook dat het stereotype een kern van waarheid bevat; zwarten mannen zijn relatief valeer misdadig. En hij heeft nu eenmaal niet de tijd om met die zwarte man aan de kant van de weg als uniek individu kennis te malcen. Hij vermijdt liever het risico. Veiligheid voorop. Het gedrag van de taxichauffeur is begrijpelijk. In het kader van het eigen lijfsbehoud calculeert hij zorgvuldig, als een statisticus zonder diploma. In die zin is hij een rationalist. Maar het nadeel van statistieken is dat ze vooral rekening houden met gemiddelden en die tot algemene regel verheffen, en veel minder met de afwijkingen van het gemiddelde. In die zin schieten generaliseringen tekort. De rationaliteit van de statistieken is soms uiterst bekrompen en grof, om niet te zeggen irrationeel. En daarom is de woede van zwarte man aan de kant van de weg al evenzeer begrijpelijk. Die wilde alleen maar met de taxi mee. Het heeft iets gekmalcends om altijd weer als lid van een risicogroep, als potentiële misdadiger te worden beschouwd; om, wanneer je een winkel binnenstapt, onvermijdelijk de priemende ogen van de bewalcingsdienst op je gericht te weten. Je moet stevig in je schoenen staan om zo'n samenleving niet te gaan haten en niet als door en door racistisch af te schrijven.

WETENSCHAP,

CULTUUR

Dinesh D'Souza: 'The end of racism - principles for a multiracial society', The Free Press, 1995; Chris Quispel: 'Dienaar en bruut: studies over laat negentiende-eeuws racisme, in het bijzonder in het Zuiden van de Verenigde Staten', Centrum voor Moderne Geschiedenis, Rijksuniversiteit Leiden, 1995.

et) SAMENLEVING

43

- DECEMBER

199^

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen