VU Magazine 1996 - pagina 302

Stuit je als wetenschapper op de grenzen aan wat kennis vermagl "Ik heb inderdaad een zekere machteloosheid ervaren. Dat heeft ook wel een rol gespeeld bij het besluit om mij terug te trekken uit de wetenschap. Is dit nu wat ik wil? Ik begon ook steeds meer te twijfelen aan wetenschappelijke kennis. Er zijn bijvoorbeeld biologische verklaringen en sociale verklaringen van criminaliteit. In beide gevallen kan ik advocaat van de duivel spelen. Daarmee is niet gezegd dat er geen kennis is waarover overeenstemming bestaat. Maar zelfs die onbetwistbare kennis wordt soms genegeerd. Het beleid van meer politie en meer gevangenissen staat in het kader van de bestrijding van de criminaliteit. Het is onzin dat zoiets de veiligheid vergroot. Dat is strijdig met alle bestaande kennis. "De macht van de media is heel duidelijk zichtbaar bij criminaliteit en onveiligheidsgevoel. Die macht heb ik in mijn laatste roman proberen uit te werken. Het boek gaat over een journalist die voelt dat hij het contact met de werkelijkheid kwijtraakt. Hij kan ook de in de media heersende visies op gevoelens niet meer overnemen en toepassen op de eigen ervaringen. Aan het levensverhaal van die journalist zijn enkele licht incestueuze trekken verbonden, maar op een andere manier dan de wijze waarop de media daarover berichten. Die presenteren zo'n probleem doorgaans op een nogal botte, ruwe manier. Moeilijk valt te overschatten welke invloed de media uitoefenen op de manier waarop mensen hun intiemste gevoelens beleven. Ik denk dat zo'n roman voor een belangrijk deel voortkomt uit wat je gewaar wordt als je een bepaalde hoeveelheid kennis bezit en met volle overtuiging weet: het klopt niet, het is niet waar wat er in de kranten staat. Er is meer. "Het doet mij denken aan '1984', de roman van George Oiwell.

"Veel mensen zijn criminoloog geworden omdat ze gefascineerd zijn door morele problemen. Ook in de literatuur gaat het daarover."

Daarin moet de hoofdpersoon op een gegeven moment zeggen dat er vijf vingers omhoog worden gehouden, terwijl hij ziet dat het er maar vier zijn. De dominante visie is dat er vijf vingers zichtbaar zijn. Dat is mijn fundamentele angst: niet hetgeen je ziet, maar hetgeen de publieke opinie zegt dat er is, vormt de werkelijkheid. Op het vakgebied van de criminologie is dat gevaar nogal dreigend aanwezig. Het belangrijkste wordt het gevoel dat mensen hebben over wat er aan de hand is. "Er is één groot geduw en gesjor aan de waarheid; die wordt voortdurend heen en weer getrokken door de sterksten. Enorme knokpartijen vinden er plaats. Er wordt wat afgeknokt tussen verschillende groeperingen over het cellentekort. Mensen zijn heengezonden om de zaak van het cellentekort

18

WCS JULI - AUGUSTUS I996

maar aan de grote klok te kunnen hangen; zware jongens zijn expres vrijgelaten omdat zoiets de hevigste emoties oproept." Is de waarheid nog wel ergens vindbaar^ "Misschien niet, maar ik ben een redelijk nuchter iemand en houd me niet zo bezig met theoretische verhandelingen over de vraag of waarheid eigenlijk wel bestaat. Mij interesseert hoe er met cijfers wordt gesjoemeld. Het criminaliteitsprobleem neemt altijd toe. Als de cijfers eens een keertje omlaag gaan, heet dat te liggen aan een gebrekkige registratie van misdaadgegevens; maar als de cijfers stijgen, wordt zo'n opmerking nooit geplaatst. Het wordt altijd alleen maar erger. "Die criminaliteitscijfers zijn een rommeltje. Ze zeggen niets. Elk standpunt kun je ermee ondersteunen. Eigenlijk zou je over ieder statistiekje een roman kunnen schrijven. Als je dieper in de getallen duikt, wordt alles onzeker. Dat is een interessant thema, in de roman die ik nu aan het schrijven ben, komt dat aan de orde. Naarmate je dieper graaft, worden de zaken ingewikkelder en houd je niets meer over. Het houvast dat je zoekt, raakt verloren. Dat is een beangstigende ervaring. Die angst voor de chaos kent iedereen. Wie in het zwarte gat van de chaos valt, is emotioneel verloren. Wetenschap en politiek zijn voortdurende bezweringen van die chaos. Literatuur gaat er juist op af. "Mijzelf geeft het troost wanneer ik zeg iets helemaal niet te begrijpen. In de criminologie heb ik nooit geprobeerd iets vereenvoudigen. Versimpelingen leiden ertoe dat mensen zich vastklampen aan iets dat evident verkeerd is en dat veroorzaakt rampen. Die gevangenisbouw kan toch niet zo door blijven gaan, je kunt niet aan de gang blijven. Het is toch ook absurd dat je in Amerika na drie veroordelingen levenslang kunt krijgen - zelfs al steel je die derde keer niet meer dan drie pakken melk. Allemaal maatregelen op basis van foutieve ideeën. Ik maak me zorgen over over de vraag of er op dat gebied wel voldoende tegenwicht wordt geboden, zeker nu de mensen die met kritische zin daarover kunnen schrijven, worden wegbezuinigd. Mijn angst betreft de overwinning van de botheid. Ik ben bang voor die vier vingers. "Gelukkig is en blijft in Nederland het strafklimaat en het gevangenisklimaat, ook in vergelijking met andere landen, tamelijk mild. Die verharding is grotendeels retoriek. De eigen politieke posities worden verstevigd wanneer men een krachtige aanpak van de criminaliteit propageert. Het is een 'harde retoriek' die net zo leeg en hol is als de 'zachte retoriek' van twintig jaar geleden. Toen wilde men de mens in de mens herkennen, en de gedetineerde op zijn eigen verantwoordelijkheid aanspreken." Wordt het inzake misdaad en straf niet steeds moeilijker werkelijkheid en fantasie, wetenschap en literatuur uit elkaar te houdend "Als je je bezighoudt met non-fictie krijg je door hoeveel fictie daar in zit, en omgekeerd. Ik ben mij al vroeg bewust geworden van het feit hoe moeilijk het is om de waarheid vast te leggen. Ik ben begonnen als journalist en had het gevoel dat ik wel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen