VU Magazine 1996 - pagina 513

TENTOON

opvoedende banken Het is nog niet eens zo heel lang geleden dat werknemers aan het eind van de weel< hun salaris, handje contantje, kregen uitgekeerd. Sindsdien hebben er revolutionaire ontwikkelingen in het geldverkeer plaatsgevonden: van loonzak t o t chipknip. Ai, geen guldens bij me. Wanneer ik de auto neerzet op een parkeerterrein in Tilburg, kost het me de grootste moeite om parkeertijd te kopen. Met heel veel kwartjes lukt het toch nog, maar lastig blijft het. Even later lees ik op de tentoonstelling 'Geld!' in het Scryption dat dit soort problemen binnenkort opgeheven zullen zijn. We hoeven alleen nog maar even de chipkaart in de parkeermeter te stoppen en de betaling vindt al plaats. Geen gerommel met contant geld meer. Het contante geld zal niet helemaal verdwijnen, maar wel fors worden teruggedrongen. Niet tot ieders plezier overigens. Een fondsenwerver van het Leger des Heils zegt: "Als er over een jaar of acht bijna geen munten meer zijn, dan hebben de huis-aan-huiscollectanten een probleem." Die chipkaart is het voorlopige einde van een razendsnelle ontwikkeling. De overschakeling op geautomatiseerd betaalverkeer heeft zich eigenlijk nog maar verbazingwekkend kort geleden voltrokken. Tot in de de jaren zestig was het niet ongebruikelijk dat een werknemer zijn loon contant van zijn werkgever ontving. Op de tentoonstelling is het bruine loonzakje daarvan de stille getuige. Wie wat later is opgegroeid kan zich dat nauwelijks nog voorstellen. Geld in een loonzakje!

Deden ze dat niet hooguit tot aan het einde van de negentiende eeuw? Maar het loonzakje heeft het dus iets langer uitgehouden. De banken en de postgiro zijn sowieso nog maar zeer recent belangrijke maatschappelijke instellingen geworden. Tot in de jaren vijftig aan toe waren de meeste Nederlanders helemaal niet zo overtuigd van het nut van banken. Het spaargeld werd bewaard in de legendarische oude sok of in een linnenkast. Om je geld zomaar aan een ander toe te vertrouwen, dat ging vrij ver. Ook toen de salarissen al werden overgeschreven op rekeningen in plaats van contant te worden overhandigd, bleef die houding nog een tijdje bestaan. Als het geld overgeschreven was, namen veel mensen het hele bedrag ineens op. Maar dat was de bedoeling niet! Zo konden banken nooit geld verdienen. Het belangrijkste middel waardoor banken aan populariteit hebben gewonnen, is de opvoeding. Het werd nieuwe generaties aantrekkelijk gemaakt om in aanraking te komen met de bank en om te sparen. Ik weet er alles van. Eind jaren zestig kreeg ik een zogenaamde Zilvervlootrekening waarop je ieder jaar een bepaald bedrag aan spaargeld moest inbrengen, en wie dat tien jaar achtereen volhield, kreeg naast de gebruikelijke rente, een forse extra premie. Dat was nog eens aantrekkelijk! En zo zal de bank er ook over gedacht hebben. De banken wisten wel hoe zij de jeugd aan zich moesten binden. Zij kenden de pedagogiek van de verleiding. Op de tentoonstelling is een prachtige foto te zien van twee kleine kinderen die met hun vader aan de balie van de Boerenleenbank komen. Het jongetje torent met zijn ogen maar net boven de rand uit, hij moet zijn hand heel hoog heffen om het spaarpotje aan de juffrouw achter de balie te kunnen overhandigen. Een groots moment. Zijn jongere zusje houdt het spaarpotje een beetje geheim-

zinnig achter haar rug, zij laat zich niet in de kaart kijken, het moet een verrassing blijven, niemand mag weten wat zij daar eigenlijk bij zich heeft; nog niet. Wat wij als kijker met behulp van de bijschriften kunnen weten, is dat die spaarpotjes door de bank zelf in omloop zijn gebracht. De sleuteltjes van de busjes behield de bank zelf. De jonge eigenaar moest naar de bank toe om zijn geld te kunnen zien en tellen. Het is een uitgekiende wisselwerking van vrijheid en afhankelijkheid. Aan de ene kant de trots op het eigen bezit stimuleren - wie

geld heeft, heeft iets voor zichzelf - aan de andere kant heb je het ook weer niet echt voor jezelf en ben je voor de toegang tot het kapitaal volledig aangewezen op de bank. Met recht kan gezegd dat de banken zich onmisbaar gemaakt hebben. Koos Neuvel De expositie 'Geld! Van loonzakje t o t chipkaart: 50 jaar betalingsverkeer in Nederland' is t o t en m e t 3 I m a a r t 1997 t e zien in Scryption, Spoorlaan 434a. T i l b u r g , t e l . 013 535 3777.

WCS NOVEMBER

1996

49

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen