VU Magazine 1996 - pagina 56

CS. bezitten daarentegen een optimistisch, sociaal-wetenschappelijk vertrouwen in de beheersbaarheid van de natuur en de seksualieteit. Net als de maalcbare samenleving, is er de maalcbare seksualiteit. In seks schuilt niets onmaatschappelijks, laat staan iets magisch. Die onttovering is echter ook een gevolg van het gehanteerde perspectief. De onderzoeker hanteert de gedistantieerde blik; vanuit de verte ziet hij hoe mensen zich gedragen, en de vaste patronen die zich in dat gedrag aftekenen. Van verre heeft de onderzoeker een beter overzicht, maar dat gaat ten koste van de zichtbaarheid van de details. Van een afstand gezien lijkt alles heel gewoon, om niet te zeggen onbetekenend. Van dichtbij ziet alles er anders uit. De wetenschappelijk onderzoeker heeft in zijn rationele beschouwingen over partnerkeuze bijvoorbeeld weinig oog voor datgene wat de schrijver Alain de Botton het 'romantisch fatalisme' noemde; niemand heeft het gevoel op een ander verliefd te zijn geworden vanwege het overeenstemmende sociaal milieu. Het romantisch fatalisme zegt dat het zo moest zijn, de geliefden waren voor elkaar voorbestemd. Er is iets dat de verliefde tot de ander drijft. Vanuit het individu bekeken zijn er wel degelijk instincten, lusten en begeertes die sterker zijn dan de wil en het bewustzijn. Wat dat betreft hebben Kinsey en Freud geen ongelijk. De magie van de aantrekkingskracht valt niet helemaal weg te cijferen. Voor zulke verhalen over onberekenbare passies moeten we dan ook niet bij het grootschalige seksonderzoek zijn, maar veeleer bij de literatuur en het alledaagse leven. Achter die zo uiteenlopende benaderingen hoeft echter niet altijd een tegenstelling schuil te gaan. Wat van een wetenschappelijke afstand bezien een uiterst voorspelbaar en voor de hand liggend arrangement is tussen twee gelijkgezinden, is voor de betrokkenen zelf een hoogstpersoonlijke, plotseling oplaaiende hartstocht. Dat kunnen twee kanten van dezelfde medaille zijn. Want soms kunnen instinct en verstand heel aardig met elkaar overweg.

de samenleving. Het impulsieve lichaam is niet altijd zo ontvankelijk voor argumenten en aarzelingen van de geest. Het belang van de korte termijn - zoveel mogelijk genot - kan haalcs staan op het belang van de lange termijn - de instandhouding van een huwelijk. Zo ontstaan de communicatieproblemen: het verstand dat nee zegt, en het lichaam dat daarover een eigen mening op nahoudt. Het voeren van een dialoog helpt niet; dat veronderstelt dat het lichaam een redelijke gesprekspartner is. Maar met natuurkrachten is het vaak moeilijk communiceren. Een aardbeving komt ook altijd ongelegen. In de termen van Sigmund Freud was seksualiteit een paard zonder ruiter, dat teugelloos doorgaloppeert. Maar wat Michael es. betreft, is dat paard al lang beteugeld. Seksualiteit blijkt ook zonder hevige maatschappelijke dwang op sociaal wenselijke wijze te zijn gereguleerd; overschrijdingen van de moraal vinden slechts op beperkte schaal plaats. Seksualiteit en deugdzaamheid zijn helemaal niet eikaars grote vijanden. Michael es. gaan vrij ver in de onttovering van seksualiteit. Seks is voor hen geen brute oerkracht maar een vorm van sociaal gedrag. Sociale factoren, zeggen ze, bepalen met wie je seks hebt en wanneer. Wat we in bed doen en willen heeft alles te malcen met opleiding en religie, met leeftijd en met de vraag of je getrouwd bent. De partnerkeuze bijvoorbeeld is allerminst willekeurig. Liefde is niet zo blind. Mensen kiezen als partner iemand die ongeveer een vergelijkbare opleiding heeft gehad en uit een overeenkomstig sociaal milieu afkomstig is, zo blijkt iedere keer opnieuw. Eigenlijk is de partnerkeuze een heel voorspelbare aangelegenheid. Soort zoekt soort; daar komt het op neer. De onderzoekers willen met hun wetenschappelijke aanpalc laten zien dat seks als een ogenschijnlijk uiterst irrationeel verschijnsel, aan rationele wetten gehoorzaamt. Wat chaos lijkt, is bij nader onderzoek toch orde. Voor de bioloog Kinsey was dat nog ondenkbaar; voor hem was de natuur een moeilijk beheersbare kracht. Michael

WETENSCHAP,

CULTUUR

a) SAMENLEVING

54

-IANUARI/PEBRUARI

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen