VU Magazine 1996 - pagina 192

INTERVIEW

Koos

NEUVEL

Paul Cliteur Hij gelooft niet in God, wèl in de mens. Maar met orthodoxe gelovigen kan hij beter praten dan met vrijzinnigen. Want hij houdt van duidelijkheid. Halfslachtigheid leidt tot niets. ' I k wil mij met hart en ziel inzetten voor datgene waar ik in geloof.''

"Ik ben een orthodoxe humanist", zegt Paul Cliteur. "Maar", voegt hij er aan toe, "dat moet je niet al te serieus opvatten; het is wat gekscherend bedoeld." Wat hij echt bedoelt te zeggen is dat geestelijke stromingen duidelijk voor hun identiteit moeten uitkomen, ze moeten niet verwateren. Dat geldt wat hem betreft ook voor politieke partijen: "Ik vind het jammer wanneer die hun signatuur verliezen en het allemaal pragmatisch gemodder in het midden wordt. Maar ik denk dat die accentuering van de eigen identiteit in de toekomst weer terug gaat keren. Ik zie daar al een beetje de tekenen van." Prof.dr mr Paul Cliteur (1955), die rechten en filosofie studeerde aan de Vrije Universiteit en werkzaam is als hoofddocent in de rechtswetenschap in Leiden, is op levensbeschouwelijk en politiek gebied een betrokken man. Hij is lid van de VVD en wordt gerekend tot de denktank rond Piits Bolkestein. Tot november 1995 was hij ook voorzitter van het Humanistisch Verbond. Daar is hij mee gestopt omdat hij het te druk kreeg met zijn nieuwe baan in Delft als bijzonder hoogleraar filosofie, in het bijzonder in relatie tot de humanistische levens- en wereldbeschouwing. Hij hield daar vorig jaar een oratie over de betekenis van de evolutie-theorie van Darwin voor ons mensbeeld en de moraal. Cliteur vindt dat die evolutie-theorie het humanisme verstevigt. Over Darwin komen we later nog te spreken; eerst wil ik weten hoe iemand humanist wordt. Cliteur: "Ik kan niet zeggen dat ik ermee opgegroeid ben, hoewel ik ook weer niet in een christelijk milieu ben grootgebracht. Op achttienjarige leeftijd was ik bij mijn ouders thuis aan het lezen in de 'Ensie', de eerste Nederlandse systematisch ingerichte encyclopedie. Daarin trof ik een lemma aan over de vrije gedachte; vrijdenkers, dacht ik, die lijken mij wel wat. Vrijdenkers zijn tegen de godsdienst gekant, daar kon WETENSCHAP,

CULTUUR

ik mij wel in vinden, maar als enig ideaal leek dat mij toch wat mager. Ik vond het fascinerend om na te denken over normen en waarden zonder confessionele grondslag. En toen kwam ik al snel bij het humanisme terecht. "Waarden en normen kun je in het humanisme niet afleiden uit een bevel of een gebod van hogerhand. Met de mens moet je het doen, die gedachte sprak mij zeer aan toen ik de humanistische levensbeschouwing ontdekte. Als de secularisering doorzet, dacht ik destijds, zullen we in de toekomst moeten gaan nadenken hoe waarden en normen op een niet-godsdienstige manier te interpreteren en te verstaan. Daar is nog maar heel weinig over nagedacht. Dat is niet zo vreemd wanneer je je realiseert dat bijvoorbeeld in de negentiende eeuw maar een paar procent van de bevolking niet-godsdienstig was. Als geestelijke stroming bestaat het humanisme weliswaar al sinds de renaissance, zo niet vroeger, maar pas na de Tweede Wereldoorlog is er spralce van enig organisatorisch verband." Het humanisme als alternatief voor religie lijkt mi] in ieder geval in ritueel opzicht nogal mager. "Zoals het protestantisme in zekere zin een verarming is ten opzichte van het katholicisme, is het humanisme een verarming ten opzichte van het protestantisme. Het humanisme biedt een karig dieet aan rituelen en ceremonieën. Er bestaat een zekere gemeenschapsbeleving; humanisten doen aan maatschappelijk werk, samenlevingsopbouw en ontwikkelingssamenwerking, maar het is volstrekt waar dat het allemaal soberder is dan in de traditionele kerk het geval is. Men probeert de laatste tijd wel meer warmte te creëren: er wordt gedacht aan relatievieringen en uitvaartbegeleiding. Maar het blijft zeker minder dan bij de kerken."

Q) SAMENLEVING

10

- MEI

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen