Ad Valvas 1972-1973 - pagina 85

17 NOVEMBER 1972

AD VALVAS

DR RIETDIJK IN TECHNOKRATIE-CYCLUS:

Groei beperken is onzin

Momenteel wordt 0,8% van het er moeten komen tegen de enornationaal inkomen in Nederland me verspilling door het ongebesteed aan de bestrUding van de bruikt laten van produktiemiddemiljeuverontreiniging. Voor een len, tegen de tolgrenzen in Eurovoldoende bestrijding achten des- pa die oorzaak zijn van een half kundigen 3 ä 5% noodzakelijk. Er zo grote arbeidsproduktiviteit, is dus meer geld nodig. Te denken vergeleken bij de Verenigde Stadat men de miljeuverontreiniging ten. bestrijdt door de ekonomie af te remmen, is dan ook onzin. De baObjektivïteit ten van de groei kunnen nameAl tijdens de lezing, maar vooral lijk aangewend worden voor een effektief milieubeheer. Aldus dr. ook in de diskussie van dit midC. W. Rietdijk in de lezingen- ' dagpauzekollege, kwam de broodcyclus techniek, technologie en etende zaal goed los. Het is 'in' om de objektiviteit tn twijfel te technokratle'. De titel van zijn betoog was <de antirationalistiese trekken, beweerde dr. Rietdijk. Dat deed de zaal dan ook. reaktie op de technokratie'. Objektiviteit mag in de natuurTechnokratle is een negatief ge- wetenschappen misschien bestaan, laden term. Het is voor velen de maar in de sociale werkelykheid situatie, waarbij heersende groe- is ze niet mogelijk — daar gelden toch subjektleve normen en pen de techniek misbruiken om de rest van de bevolking te onder- waarden? Nee, zei dr. Rietdijk, drukken. Techniek is het machts- ook normen en waarden zijn obmiddel-bij-uitstek van het esta- Jektief te beredeneren. Als dat niet het geval is, dan Is alle reblishment, vinden de maatschappijkritici. Rietdijk Is van oordeel delijke kritiek onmogelijk. Het is dat deze anti-technologische stro- dan tevens onmogelyk de tradiming, die zichzelf revolutionair tionele normen en waarden te ontmaskeren. Het establishment noemt, in feite reaktionair ia en wellicht door de gevestigde orde is erop uit die te handhaven. Het gestimuleerd wordt. Protest zou nationalisme is een voorbeeld van

S

^^^r^^V^^f^^

een bindend element van de massa aan de machthebbers. Bovendien voelen de zwakken zich in de massa nog sterk ook. Deze en dergelijke, vaak onbewuste processen moeten ontmaskerd worden om tot objektiviteit te geraken.

0 Vervolg van pagina 1.

Redenen konflikt

Onzakelijk De moderne maatschappijkritiek scheldt op de techniek. De kritiek zou er beter aan doen het huidige kapitalisme ineffektiviteit te verwijten. Met dezelfde inspanning zou veel meer geproduceerd kunnen worden — er worden bü voorbeeld nu twee auto's geproduceerd die vijf Jaar meegaan, terwijl voor weinig meer inspanning één auto voor tien jaar geproduceerd zou kunnen worden. Protest tegen alle Ingebouwde slijtage. De prestatiemoraal is het grootste goed van de westerse wereld, beklemtoonde de spreker. Veel maatschappijkritiek Is zo weerloos, onzakelijk en speelt het establishment in de kaart. Niet voor niets, onthulde dr. Rietdijk dan ook, dat hij op de lijst van de BVD staat.

0 De volgende lezing zal plaats vinden op donderdag 23 november. Spreker is prof. dr. A. G. M. van Meisen over 'Technokratle, een wijsgerige beschouwing' Nat. Lab. Q-105 12.30-14.00 uur. 0 Ivm de verkiezingen, 29 november, wordt de afsluitende filmavond gehouden op donderdag 23 november. Vertoond zullen worden 'Als de mensen nou tevreden zijn' en 'Een boterham met tevredenheid'. HERMAN AMELINK

EERSTE RAPPORT „TRENDONDERZOEK MEDEZEGGENSCHAP" VAN AFD. BEDRIJFSSOCIOLOGIE:

MEER VERANTWOORDELIJKHEID GEEFT DETER WERKRESULTAAT Veranderingen, met als doel verantwoordelijkheidsverruiming tn de direkte werksituatie, leidden in 65% van de gevallen waar die veranderingen plaats vonden tot positieve resultaten. Aldus het rapport 'Verantwoordelijkheidsverruiming in de direkte werksituatie', waarin de resultaten van onderzoeken in 60 bedrijven beschreven worden en waaruit blijkt dat bij dergelijke veranderingen er in 39 bedrijven sprake is van positieve resultaten, in 6 de vooruitzichten negatief zijn en dat van 15 de toekomst niet te voorspellen is. Dit rapport geeft de eerste fase weer van het 'trendonderzoek medezeggenschap', uitgevoerd door drs. J. Kuiper van de afdeling Bedrijfssociologie van de VU. Het is een inventarisatie hoofdzakelijk dmv interviews met hen die betrokken waren by processen als taakstrukturering, werkoverleg en andere vormen van verantwoordeiykheindsverruiming In de direkte werksituatie. De geïnterviewden waren meestal personeelsfunktionarissen; ook werd in een groot aantal gevallen informatie ingewonnen by bestaande experimentele afdelingen. Het onderzoek betrof ondernemingen uit de bedryfstakken bouw, chemie en kunststoffen, diensten, elektroteclmlek, metaal, textiel en voedings- en genotmiddelen. Er werd rekening gehouden met de grootte van de bedrijven, de scholingsgraad van het personeel, de aanleidingen tot het exS^ perlmenteren met verruiming van " 'verantwoordeiykheld, de Initiatiefnemers, Interne of externe begeleiding, de aard van de verandering die tot verantwoordeiykheidsverruimlng leidde, en het te verwachten i)erspektlef van de veranderingen.

Taakstrukturering

Onderzocht werden processen van delegatie van bevoegdheden en verantwoordelijkheid binnen de organisatie naar het niveau van ^ de afdeling en het binnen de af.^ deling werkzame uitvoerende personeel. De verschynlngsvormen die verantwoordeiykheidsverruiming op dit mveau aanneemt zyn taakstrukturering en overleg. By taakstrukturering, ook wel werkstrukturertng of 'job design' genoemd, streeft men ernaar de taak, de omstandigheden waaronder en de situatie waarin die taak verricht moet worden, zo te herstruktureren dat die zoveel mogel\)k aansluiten by de behoeften en kapasiteiten van de werker. Er wordt onderscheid gemaakt tussen: horizontale taakverruiming of cyclusverlenging (de werker krygt meer taken van dezelfde soort of op hetzelfde niveau); ver-

tikale taakverruiming (naast produktieve taak ook taken als werkvoorbereiding, planning, administratie) en job rotation (kontinue funktieverwisseling). De praktyk biykt over het algemeen mengvormen te vertonen. Taakstruktureringsexperimenten vinden hun startpunt in de relatie tussen (individuele) werker en taak. De ontwikkelingen bij een konsem dat op dit terrein in ons land de meeste ervaring heeft opgedaan, wijzen er echter op dat een beperking tot de relatie taak/ werker onvoldoende basis vormt voor een suksesvolle herstrukturering. Men kwam hier tot de konklusle dat er een sterke mate van interdependentie bestaat tussen taak, werker en organisatie; taakstrukturering moet dan bezien worden als een vorm van organisatieontwikkeling en verandering.

Overleg Overleg ligt meer in het kommunikatieve vlak. Is veelal werkoverleg en heeft betrekking op de direkte werk- en afdelingssituatie. Het kan geïnstitutionaliseerd zyn (regelmatig, kollektief en met gebruikmaking van procedures) en heeft dan soms verbindingen met de ondernemingsraad of probleemgebonden: incidenteel, dikwyis individueel en naar aanleiding van aktuele problemen in het produktieproces. Overleg kan ook beoordelingsoverleg zyn en heeft dan betrekking op inspraak van de werkers in hun beoordeling. Kuipers vermeldt een aangetroffen beoordelingssysteem waarby iedere arbeider degene met wie hy dageiyks in het werk kontakt heeft, beoordeelt. Alle gezameniyke oordelen, aangevuld door die van het management en een speciale beoordelingskommissie, resulteren In een rangiyst. Een van de gevolgen van dit systeem ts dat de uitvoerende arbeiders invloed kunnen uitoefenen op de benoeming, beloning en promotiemogeiykheden van de direkte chef. Als aanleiding tot het voeren van taakstrukturerings- en overlegexperimenten noemt Kuipers efficiency en beheersing van het arbeidsgedrag. Overwegingen tav kwaliteit, kwantiteit, doorstroomsnelheid, wachttyden etc. kan men rangschikken onder 'efficiency'. Beheersvormen, die tot taakstrukturering en overleg kunnen leiden, komen vooral voort uit Wflzigingen binnen de faktor arbeid, die in het bedryf tot spanningen leiden. Kuipers geeft een gedetailleerde beschrijving van die wijzigingen waarbij hü o.a. noemt: rationa-

Het trendonderzoek medezeggenschap wordt onder supervisie van prof. dr. H. J. van Zuthem uitgevoerd door de afd. Bedrijfssociologie van de VU. Het is een opdracht van de Commissie Opvoering Produktiviteit/SER, die daartoe subsidie ontving van het ministerie van ekonomische zaken. De begeleidingskommissie van de COP, waarin industriële, vakbonds-, en ministeriële vertegenwoordigers naast wetenschapsmensen zitting hebben, geeft voortdurend advies bij het uitvoeren van het onderzoek. Over de tweede fase van het onderzoek, die betrekking heeft op een diepergaande analyse van toepassingen van medezeggenschap, zal medio najaar 1973 een verslag verschijnen. Dit eerste verslag ligt ter inzage op het Informatiecentrum (hg lD-03).

lisering die verzuiling en burokratisering kan veroorzaken en toenemende komplexiteit van het gehele bedrijfsgebeuren, vragend om delegatie van bevoegdheden naar lagere nlveau's. Door de demokratisering van het onderwijs, de vCTSchuivingen in maatschappelijke normen mbt gezagsverhoudingen en de sterk verbeterde sociale voorzieningen is ook een nieuw type arbeider ontstaan.

Kontinuïteit

Mbt de kontinuïteit van de processen van verantwoordeiykheidsverruiming merkt hy op dat een vergeiyking naar kontinuïteit tussen die bedryfssituaties waarby het overleg Js ingebed in een omvattender beleid (klimaatsverbetering, taakstrukturering, belonings- en rendementsberekeningssystemen) en die situaties waar sprake Is van relatief onafhankeiyk overleg in eerste instantie, uitvalt in het voordeel van eerstgenoemde kategorie. Als deze processen te vrybiyvend zyn komen ze vaak niet van de grond, omdat wamieer er problemen rond de produktie ontstaan, er geen tyd en ruimte meer is voor andere aktiviteiten.

Relaties

In het rapport wordt ook een poging gedaan relaties te vinden tussen het beleid tav de processen van verantwoordeiykheidsverruiming en de industriële demokratie. De bestudeerde veranderingen hebben tot gevolg gehad dat aan werknemers, zy het in beperkte mate en mbt gelimiteerde gebie-

PATIENT ALS LESVOORBEELD

den, meer invloed is toegekend, meer verantwoordeiykheid en zelfstandigheid is gedelegeerd. De onderzoeker konkludeert echter dat men niet optimistisch kan zyn over de relatie van deze veranderingen met industriële demokratie. De doelstellingen van het bedryf biyven buiten de verantwoordeiykheid van de werknemers; de demokratisering van de bedryfsverhoudingen neemt geen zelfstandige plaats in naast een beleid dat gericht is op efficiencyverhoging en nieuwe beheersvormen van het arbeidsgedrag. Kuipers stelt tenslotte dat dit interim rapport niet de plaats is om op deze relatie uitvoerig in te gaan.

Kommentaar Kommentaren op dit rapport kwamen o.a. van ir. J. Bosma (werkgevers) en prof. dr. W. Hes» sei. Ir. J. Bosma is van mening dat de onderzoekers de titel van hun rapport overschrijden door de relatie met de industriële demokratie ter sprake te brengen. Zijn tweede punt van kritiek geldt de gebruikte definitie van industriële demokratie, die hij verre van eenduidig acht. Voor hem staat vast dat de leiding van alle by het onderzoek betrokken ondernemingen beslist wil meewerken aan het bevorderen van verantwoordeiykheidsverruiming en een bepaalde vorm van medezeggenschap, maar met als voorwaarde behoud van de {»artikuliere ondememingsgewyze produktie. Ir. Bosma heeft er geen bezwaar tegen dat iemand streeft naar een andere produktiestruktuur dan de huidige, maar stelt dat men hiervoor niet by het bedryfsleven moet aankloppen en die ideëen moet trachten te verwezeniyken vla de politiek. Hy eindigt met de uitspraak dat een goede samenwerking tussen het bedryfsleven en de sociologische wetenschapsbeoefenaars ten nutte kan komen aan allen die in dat bedryfsleven werkzaam zyn. Prof. dr. W. Hessel valt in de beschreven veranderingsprocessen vooral op, dat de ondernemingsraad zelden betrokken is in het veranderingsbeleid en de direkt betrokkenen nergens hierin schijnen te participeren. Hij vermoedt dat de informanten samenvallen met degenen die het veranderingsbeleid op zich nemen. Wat prof. Hessel teleurstelt is dat men in het onderzoek niets terug vindt van de nogal triviale verhoudingen van recht en macht die in het bedrijfsleven een belangrijke rol spelen. TINEKE DE BUK

w y (3e en 4e jrs student) hebben ons afgevraagd waarom deze konflinkten, die by elk demonstratiekollege spelen, voor het eerst bij psychiatrie tot uitbarsting kwamen, w y hebben toen een paai redenen bedacht: 1. Van psychiatrische patiënten wordt de psyche gedemonstreerd; dit is voor hen vcei ingrypender en voor de studenten ook veel Indringender dan bv een man die een litteken op zyn buik moet laten zien. (dit Is wel zwart-wit). 2. By de psychiatrie is de artspatlënt relatie veel belangrijker voor de therapie dan bij andere vakken; daarom zyn de studenten er erg op gespitst nu eens mee te maken hoe een psychiater met zyn patiënten omspringt. 3. Hierby gaat dan de psychiatrische 'school' een rol spelen Prof. Stam is een orgaan-psychiater, vele studenten hebben Laing en Foudraine gelezen en zyn daar sterk door geïnspireerd. 4. Hierdoor geeft prof. Stam zyn kolleges onder een zekere spanning want hy weet dat evele zeer kritische toehoorder zyn, naast vele Indifferent • studenten die nyver elk woord in hun schrift pennen en na kollege naar huis gaan, voldaan, omdat er weer een blaadje vol is. 5. By de andere kolleges staan medisch-technische zaken vee' meer op de voorgrond, zodat eventuele grofheden, tenzii zeer duldeiyk 'gedemonstreerd' gemakkeiyk over het hoofd (door de vingers) gezien worden.' Tot zover Maria Pelen en Hans Burggraaf f. In de hal van de ingang van het ziekenhuis hebben medische studenten nu een Intekeniyst gehangen voor een werkgroep patiëntendemonstraties in het algemeen. KOMMENTAAR: Prof. Stam wilde in dit stadium geen kommentaar geven. 'Ze hebben al twee kolleges verstoord. Als ik a zeg, dan maken ze er aaksent van en dan wordt het in dat blad dubbel a.' P. W. BÜCKMANN

McKinsey 0 Vervolg van pagina I.

men. Het direktiekollege neem' zyn besluiten als kollege, dwz dat indien één van de leden het nie eens is met de meerderheid vai de direktie, de direktle als kol lege de kwestie voorlegt aan he ziekenhuisbestuur', aldus McKin sey. Uitgangspunt by het regiemer. verhouding direktie/medisch staf moet, volgens McKinsey zyn 'dat de direktle, c.q. het be stuur, bevoegd is op die terreine in te grypen waar (1) het om he belang van het ziekenhuis in zei geheel gaat, (2) de onderling samenwerking tussen de samen stellende delen van het zieker. huls bevorderd moet worden, (r de inzet van middelen moet wor den goedgekeurd. (4) de effekti viteit van deze inzet moet worde gewaarborgd, (5) in de extern relaties tot afspraken, samenwerkingen en akties gekome moet worden, en deze binnen he ziekenhuis gestalte moeten kry gen, en In het algemeen waar (6 goede realisatie van de doelstei lingen van het ziekenhuis moe worden verzekerd'. (Nieuwsdienst V-l>ladev

H. Diepenbroek officier O.N. De heer H. Diepenbroek, docent ii budgettering aan de ekonomisch. faculteit is benoemd tot officiei in de orde van Oranje Nassau Minister Langman van Ekonomische Zaken reikte hem de versierselen behorende by deze orde uii tydens een receptie ter gelegenheid van het afscheid van dlir Diepenbroek van de NV EMBA te Rotterdam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen