De Vrije Universiteit en Zuid-Afrika 1880-2005 ([Deel 1]) - pagina 123

EENHEID

MAAKT

MACHT

slachtoffers twintig keren hoger dan de 16,5 miljoen pond die ten slotte uitbetaald werden. 4 Onze mensen zijn 'diep, peilloos diep, gevallen in armoede en ellende', schreef generaal J.C. Smuts in oktober 1902. 5 S.J. van der Spuy, predikant van de West-Transvaalse plattelandsgemeente Zeerust, schreef in september 1903 over zijn kerkgangers: 'Vele bleeke gezichten worden gezien en mijne overtuiging is, honger is de oorzaak ervan. Gedurig komen noodlijdenden naar mij 122

met tranen in de oogen zeggende: "help mij toch, wij hebben niets om te eten"

P. J. Schutte, een vooraanstaande boer uit de omgeving

van Potchefstroom die tijdens de oorlog met vrouw en enkele kinderen in het Afrikaansch Tehuis in Amsterdam had verbleven, schreef in februari 1903 vanuit Buffelsdoorn: wij wonen in een tent, want van ons huis resteert slechts een puinhoop; ik ben bezig, vee aan te kopen; gelukkig zijn nog twee paarden gered. 7 Versterkt door de naoorlogse armoede en een extreme droogte, werd Zuid-Afrika tussen 1903 en 1 9 0 9 geteisterd door de ergste depressie van de eeuw. 8 Inderdaad, schreef ds. J. D. Kestell, schrijver van Met de Boeren-commando's: mijne ervaringen als veldprediker, aan zijn uitgever J. A. Wormser in Amsterdam, ons volk is 'zeer, zeer verarmd'. 9 Maar het is niet neerslachtig; overwonnen maar niet verslagen - ik bedoel overwonnen in den zin van lichamelijk overweldigd te zijn. 't Is wonderlijk te zien hoe opgeruimd de menschen zijn, en hoe hoopvol zij in den toekomst zien. Met vastberadenheid "richten zij hun aangezicht" tot wat vóór is. Zij ploegen en zaaien, en zeggen dat zij met des Heeren zegen over vijf, zes jaar weder bezitten zullen genoeg vee om goed van te kunnen leven.

Dat perspectief gold echter slechts voor een deel van de Afrikaners. Al voor de oorlog kenden de Republieken arme Boeren zonder grondbezit, scholing of regelmatig inkomen. De oorlog en depressie maakten de armoede van deze bijwoners onbarmhartig duidelijk. Hun enige perspectief was de trek naar de dorpen en steden. Zij deden dit in de decennia na 1 9 0 2 massaal. In 1 9 2 6 waren al meer dan veertig op de honderd Afrikaners stadbewoners, nog tien jaar later vijftig procent. Die trek naar de stad was een traumatische ervaring. Zij kwamen terecht in een fysiek en cultureel vijandige omgeving, waarop zij in geen enkel opzicht voorbereid waren. In stad en dorp waren bestuur, werkgevers, middenstand en onderwijs allemaal Engels. De Afrika-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen