1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 65

59 boek aanduiden. D a a r is dan Ie. H e t Réveil als een machtige tegenstroom tegen het ratianalisme. 2e. D e afscheiding als een poging tot daadwerkelijk v^jrzet tegen de rationalistische machthebbers. V e r volgens de grote theologische beweging die zijn oorsprong vindt in Schleiermacher. V o l g e n s Schleiermacher zetelt het geloof niet in het verstand, zoals de rationalisten menen; ook niet in de wil, zoals Kant en Schopenhauer zeggen; maar in het gevoel; het is afhankelijkheidsgevoel en niets anders: schlechthinniges Abhangigkeitsgefühl. D a n komt de ethische richting met h a a r spreuk : non scolae sed vitae; niet de leer is van belang, maar het leven; niet de dogmatiek, m a a r de ethiek; niet het historische feit, maar zijn betekenis voor ons; niet de preek is het voornaamste, maar de toepassing. H e t geloof is niet een voor w a a r aannemen van een belijdenis, maar Godsvertrouwen, volledige overgave. V e r v o l g e n s wijs ik op Kierkegaard, die zijn welsprekende filippica's richt tegen het rationalistische orthodoxe Christendom, dat de navolging van Christus niet aanvaardt, maar een voordelig verdrag met de wereld sluit, omdat het hier in dit ondemaanse nog zo slecht niet is. D a a r is verder de mystieke b e w e ging onder Rilke, Johannes Muller. Blumhardt e.a. In Engeland zijn het de methodisten, die reeds twee eeuwen lang hun strijd voeren tegen de rationalistische tendenzen van de Engelse staatskerk; in hoogkerkelijke kringen komt het verzet tot uiting in de Oxfordbeweging van 1840 onder leiding van den lateren Kardinaal N e w m a n . O p sociaal-godsdienstig terrein ontstaat de stichting van het Heilsleger; verder valt in E n g e l a n d nog te noemen de O x f o r d beweging van 1930 onder leiding van Buchmann. Sedert 1920 w o r d t de protestantse theologische wereld geheel beheerst door de figuur van Karl Barth. Hij brengt een sterke irrationale dialectiek. T u s s e n G o d en mens is een onoverbrugbare kloof. Het geloof is de sprong in de afgrond. Alles w a t Barth aanraakt, wordt irrationaal. Hij bestrijdt de vrijzinnigheid even fel als de orthodoxie, omdat hij ze beide als rationalistisch verfoeit. En, om tot ons eigen land terug te keren, in 1892 weigert een deel der Christelijk Gereformeerde Kerk zich achter Kuyper en Lindeboom te scharen, omdat men zich niet kan verenigen met hun verbondsleer en d e veronderstelde wedergeboorte. Is dit niet de vrees voor een rationaliserend element in de Gereformeerde kerken? En heeft niet de nieuwste kerkscheuring onder leiding van Schilder een sterk irrationalistische trek? M a a r ook de moderne richting komt van h a a r ultrarationalistische p a d e n terug. Zij heeft sedert Roessing en Heering ontdekt, dat zij mèt het b a d w a t e r van het irrationale ook het kind van de religie had weggeworpen. Zij verkeert nog steeds in een impasse, omdat zij het irrationale nodig heeft en er toch geen weg mee weet. Dit is in wezen h a a r moeilijkheid : vrijzinnig betekent rationalistisch, godsdienst is irrationaal; derhalve is vrijzinnige godsdienst een contra-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen