1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 23

15 5.

Haeckel's antiteleologie. Alvorens hierop even in te gaan, moge er op worden gewezen, dat bij iedere discussie over de waarde van de teleologische natuurverklaringen er stilzwijgend twee dingen zijn ondersteld, waarover men het eens is. Het eerste punt is wat men genoemd heeft het axioma van de begrijpelijkheid der wereld. Hieronder verstaat men dat wij aannemen, dat ons verstand in principe aangepast is aan de verhoudingen in de natuur, dat wil zeggen dat het in beginsel het orgaan heeft of is, waarmede wij de verhoudingen in de natuur kunnen leren kennen en bestuderen. Dat wil dus niet zonder meer zeggen dat de natuur in haar diepste geheimen voor ons verstand geheel overzichtelijk open zou kunnen komen te liggen, maar wel dat in principe ons verstand toegerust is op zulk een wijze, dat de dingen, die we met veel moeite van de natuur te weten komen en als natuurkennis in systeem brengen, geen fata morgana, geen droombeelden zijn, maar op een of andere wijze"toch iets uitdrukken van de werkelijkheid. K a n t moest deze verhouding volgens zijn wijsbegeerte omschrijven als een formele doelmatigheid en de doelmatigheid is in K a n t ' s systeem één van de categorieën a priori. In elk geval onderstelt dus ieder natuuronderzoek en ieder gesprek over natuurkennis de juistheid van dit axioma van de begrijpelijkheid der wereld, anders ware ieder onderzoek en iedere uitwisseling van gedachten doelloos en volmaakt zinloos. Het gaat hier dus om een aanpassing van het menselijke verstand op de wereld, zoals G o e t h e die (in aansluiting aan een uitspraak van P 1 o t i n u s) voor het oog omschreef: ,,War' nicht das Auge sonnenhaft. W i e könnten wir das Licht erblicken?" Het tweede punt, waarover men het stilzwijgend eens is, is datgene wat men genoemd heeft, het teleologisch [eit. Dat wil zeggen dat de natuuronderzoeker, wanneer hij enigszins doordringt in de verschillende inrichtingen van de natuur en in de ontleedkundige en de verrichtkundige verhoudingen van de levende organismen, steeds weer getroffen wordt door het bijzonder doeltreffend en doelmatig karakter daarvan. Ieder onbevooroordeeld natuuronderzoeker, die de anatomie en de physiologie van het oog bestudeert, moet tot de overtuiging komen dat het oog in het kader van een levend organisme een bewonderenswaardig instrument is voor de perceptie van licht en van vormen. Ieder onderzoeker, die zich bezig houdt met de ingewikkelde ontleedkunde en physiologie vani het oor, komt tot de erkenning, dat inderdaad dat oor in het kader van het geheel van het levende organisme een wonderlijk. Qrgaan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen