1960 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 178

142

G. J. SIZOO

schiedde in een tijd waarin wetenschappelijk het inzicht in het wezen van de warmte als een vorm van beweging nog geheel ontbrak. De eerste die dit denkbeeld helder formuleerde was Graaf Rumford. Ook hier verleende de industrie haar bemiddeling, immers Rumford kwam tot zijn denkbeeld door zijn quantitatieve waarnemingen omtrent de warmte-ontwikkeling bij het boren van kanonnen in de kanonnengieterij te München, die hem, als Minister voor Defensie van de Keurvorst van Beieren, ter beschikking stonden. De vraag naar het mechanisch vermogen, dat met een stoommachine kon worden bereikt, en waarop Watt the royalties voor zijn octrooien had gebaseerd, had Watt zelf reeds aanleiding gegeven tot de vastlegging van een nieuwe eenheid, de paardekracht, die ook voor de wetenschappelijke begripsvorming van belang was. Deze zelfde economisch georiënteerde vraag is voor Sadi Carnot, leerling van de pas opgerichte Ecole Polytechnique, aanleiding tot zijn theoretische beschouwingen over omkeerbare kringprocessen, die hij in 1826 publiceerde in zijn „Reflexions sur la puissance du feu et les machines propres k développer cette puissance" en die de ontdekking van de tweede hoofdwet der warmteleer inhielden. In de thans nog gangbare formulering van deze wet, nl. de onmogelijkheid van een periodiek werkende machine, die warmte volledig in arbeidsvermogen omzet is de industriële origine van de moderne warmteleer nog steeds herkenbaar. De betekenis, die de achttiende eeuwse industriële revolutie op de ontwikkeling van de wetenschap zelf had, is misschien wel het duidelijkst aanwijsbaar in de veranderingen, die zich als gevolg daarvan voltrokken in het onderwijs. Aan de universiteiten werd het onderwijs in de natuurwetenschappen los gewikkeld uit het curriculum der medische studie en in toenemende mate in de landstaal gegeven. Annex met of ook geheel los van de universiteiten ontstonden technische scholen voor de opleiding van technici en chemici. Van grote betekenis werd o.a. de zoeven reeds genoemde Ecole Polytechnique die tijdens de Conventie op voorstel van Fourcroix te Parijs werd opgericht en wier leerlingen, waaronder Sadi Carnot, spoedig maatschappelijk zeer hoog gewaardeerd werden, zodanig dat Napoleon hen zelfs in de moeilijkste periode van 1814, geen troependienst wilde laten verrichten, omdat hij, zoals hij zei, de kip die gouden eieren legde niet wilde slachten. Justus von Liebig, die na een verblijf in het laboratorium van Vauquelin aan de Ecole Polytechnique en in dat van Gay Lussac in

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen