1968 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 123

G. C. VAN NIFTRIK

91

opwerkt tot een autonomie, een autarkie, die het vrijmaakt van alle bindingen. Illegitiem, omdat nu de weg tot uitbuiting is vrijgekomen en de eerbied voor het bestaande is aangetast. Illegitiem, omdat deze vervreemding en autarke isolering niet de bedoeling van de Schepper van „hemel en aarde" kan zijn. Daarmede is echter niet alles gezegd. Het schijnt of met het voorafgaande Descartes restloos veroordeeld is. De dingen liggen echter niet zó eenvoudig. Een zwart-wit-schema doet bijna altijd de werkelijkheid geweld aan. Descartes zou niet mogelijk geweest zijn zonder het bevrijdende werk van de belijdenis van Gods transcendentie door joden en christenen en zonder de culturele werking van de reformatorische rechtvaardigingsleer. Descartes met al zijn illegitimiteit is óók erfgenaam en vruchtgebruiker van de culturele gevolgen en uitwerkingen van de joods-christelijke belijdenis van Gods transcendentie en van de reformatorische rechtvaardigingsleer. De mens is uit de macht der exousiai bevrijd (Coloss. 2 : 15) en door de rechtvaardiging een vrije heer aller dingen (dominium terrae). Als maar niet vergeten was, dat de ,,machten" niet alléén daemonisch zijn, maar óók door Christus geschapen zijn (Coloss. 1 : 16). En dat moeten wij herontdekken. Wij maken een grote sprong naar het idealisme. Terwille van de tijd (in dit geval: de ruimte) zullen wij ons zeer beperken. Slechts een enkele opmerking. Het idealisme van de negentiende eeuw doet een titanische poging om de tweespalt van subject en object te overwinnen. Het vervreemde ik van Descartes neemt langzamerhand het gedrag van een tyran aan, die zich niet veilig voelt zolang er nog zelfstandigheden zijn, die hem zijn volstrekte heerschappij betwisten kunnen. Als J. G. Fichte (1762-1814) de vraag: wie en wat ben ik? beantwoordt, geeft hij het koene antwoord: ik ben subject èn object, de identiteit van beide, al is het, dat ik deze identiteit niet vatten of demonstreren kan; ik gelóóf deze identiteit! Men denke aan de beroemde triniteit van Fichte: Das Ich setzt sich selbst; ich schaue mich selbst an (subject); ich schaue mich selbst Mn (object). Maar ik ben beide: mijn schouwen en het door mij geschouwde ding. Bij Fichte is het subject creatief. Nu is er eenheid; nu is het cartesiaanse dualisme overwonnen en is de belager van de vrijheid van de mens, het ding, het niet-ik, voorgoed overwonnen, van zijn zelfstandigheid beroofd en veroordeeld tot volstrekte afhankelijkheid aan het creatieve ik. Het gaat Fichte principieel om een leer der vrijheid. Het ik

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen