1969 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 298

242

ZEDELIJKE STUURLOOSHEID ENZ.

Vernunft en Verstand. '•) Tot in de 17de eeuw, Luther incluis, was „Vernunft" de vertaling van „ratio" ( = Gr. dianoia), het vermogen tot het discursieve denken. „Verstand" was de vertaling van „iirtellectus", het vermogen tot intuitieve, onmiddellijke inzichtigheid, de „nous" van bijv. Plato, zoals ook in de scholastieke filosofie en psychologie „intellectus" ook de van alle zintuigelijkheid vrije kennis der ideeën en van het schouwen van God omvatte. Kant keerde de betekenissen van „Vernunft" (ratio) en „Verstand" (intellectus) om: „Verstand" duidt het kenvermogen aan waarin de zintuigelijke indrukken ervaring constitueren, „Vernunft" duidt het hogere kenvermogen aan, de kennis van ideeën, de vorming van metafysische begrippen. Dus na Kant geldt: Vernunft=Gr. nous^ratio=hoger kenvermogen en vorming van metafysische begrippen. Verstand^ dianoia^intellectus^discursief kenvermogen, omzetting van zintuigelijke indrukken in ervaring. Deze omzetting is niet door ieder gevolgd en thans wordt de willekeur van deze omzetting ingezien, terwijl onder invloed van de huidige afkeer van de metafysica dit allemaal aan invloed heeft verloren. Wat voor en na de omzetting geldt, is: Vernunft=ratio en Verstand=intellectus, maar de functie van ratio en intellectus is verwisseld. Thans kan men zeggen dat mede onder invloed van de God-is-dood-theologie het gelijkteken tussen Godsidee, nous, Vernunft is doorgestreept, anders gezegd dat het gelijkteken tussen de vocabel ,,God" en de ,,god der filosofen" en onze rede is doorgestreept, een gelijkteken dat twintig eeuwen ons denken heeft beïnvloed. Daarmee is echter het onvertaalbare woord „Vernunft" nog niet uit het Duitse denken geschrapt, evenmin als in het Nederlands het doorelkaargebruik van verstand=intellect= ratio de helderheid erg dient. Wel betekent dit cultuurhistorisch proces een uitdaging voor allen die in joods-christelijk geloof de God van Abraham, Izaak en Jakob eren en in gehoorzaamheid op Hem wachten en hopen. De betekenis van Picht's uiteenzettingen is vooral daarin gelegen dat we volgens hem „Vernunft" niet meer mogen vertalen met ratio, rede. ,,Rational" en „vernunftgemasz" zijn dus sterk te onderscheiden. Juist aan de motivaties van de wetenschap ziet men dit onderscheid. „Daraus ergibt sich eine tragische Paradoxie, an der die Menschheit zu grunde gehen kann: der Prozesz der Rationalisierung der Welt hat bisher lediglich dazu gedient, die Irrationalitat des Spieles der Macht ins nahezu Unermeszliche zu steigern". Er is — te beginnen met de wetenschap en techniek — een enorme „Bewusztseinswandel"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen