Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 27

'helden in het strijdperk der wetenschappen'. Ondertekenaars van de circulaire waren

de bovengenoemde zes, met nog de Amsterdammers W. Kuhler Wzn en T. Sanders jr.

Meer dan veertig mede-ondertekenaars uit alle delen van Nederland betuigden hun

steun. Voor de helft waren het predikanten. Van de andere helft werd bijna altijd aange-

geven dat zij het ambt van ouderling bekleedden of bekleed hadden. Klaarblijkelijk wil-

den de initiatiefnemers aangeven dat het welzijn van de hervormde kerk hun altijd ter

harte was gegaan, en dat hun voorstel uit die zorg was voortgekomen.

Op diezelfde dag nog werd te Utrecht de Vereeniging voor Hooger Onderwijs op Ge-

reformeerden Grondslag opgericht. De koninklijke goedkeuring van de statuten werd

een jaar later verkregen, op 12 februari 1879, en die dag geldt sindsdien als de stichtings-

datum van de Vereeniging. De leiding zou berusten bij een college van vijf directeuren,

te kiezen door de ledenvergadering, die eenmaal per jaar bijeen zou komen. De directeu-

ren zouden de hoogleraren benoemen en een college van curatoren instellen dat het be-

stuur moest voeren over de universiteit. In vergelijking met de openbare universiteiten

kunnen we dus zeggen dat de directeuren de plaats innamen van de overheid. Zij oefen-

den op curatoren een soortgelijk toezicht uit als het ministerie op de curatoria van de

rijksuniversiteiten, en zij waren ook belast met het beheer en de inzameling van de beno-

digde gelden. Binnen deze structuur berustte de hoogste autoriteit bij de ledenvergade-

ring, die de directeuren haar vertrouwen gaf In de praktijk waren het echter deze direc-

teuren, en hun gezag werd in het bijzonder belichaamd door de president-directeur

Willem Hovy. Wel was oorspronkelijk nog gedacht aan een 'eereregent' met de titel kan-

selier. Dat was bedoeld als een persoonlijk huldebetoon aan Elout, wiens naam men

gaarne aan de universiteit verbonden zou hebben. Toen hij bedankte werd in de functie

niet voorzien.^^

Breed was de basis van de nieuwe vereniging niet, en na het mislukte overleg met

Gunning en de zijnen heeft ze de breedte ook niet gezocht. Duidelijk nam ze stelling in

het tweede artikel van haar statuten, dat jarenlang de grenzen zou aangeven waarbinnen

zij zich wilde bewegen: 'De vereeniging staat voor alle onderwijs, dat in hare scholen ge-

geven wordt, geheel en uitsluitend op den grondslag der gereformeerde beginselen en

erkent mitsdien als grondslag voor het onderwijs in de godgeleerdheid de drie formulie-

ren van eenigheid, gelijk die in den jare 1619 door de nationale synode van Dordrecht

voor de Nederlandsche gereformeerde kerken zijn vastgesteld; een zoodanig gezag daar-

aan hechtende, als genoemde synode, blijkens hare eigen handelwijze en hare acten, aan

de belijdenisschriften der Nederlandsche gereformeerde kerken heeft toegekend.'

In later tijd zijn vragen gerezen bij het begrip 'gereformeerde beginselen', dat niet op

het eerste horen begrijpelijk werd geacht. De opstellers hebben dat niet zo ervaren, en

het zeker niet bedoeld. De grondslag is expres zo gekozen dat hij scheiding zou maken,

schreef de eerste secretaris J.C. Fabius in zijn jaarverslag. De stichters wisten - en wen-

sten - 'dat zij aldus velen zouden afstooten'.^^ Wel voegde Fabius eraan toe, dat verschei-

denen zich verre hielden, van wie dat niet was verwacht. Het waren niet alleen de

ALLEEN OP WEG 1880-1905 23

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen