Een handvol filosofen - pagina 423
Geschiedenis van de filosofiebeoefening aan de Vrije Universiteit in Amsterdam van 1880 tot 2012
4 ] van der Hoeven: filosoof van peilingen en ontmoetingen 419
en filosofisch probleem van de eerste orde kan het, d u n k t mij, niet goed stellen
zonder afstemming op het ritme van de bijbelse "getijden"'.^*
In 1994 publiceerde hij een belangwekkend boek, getiteld De aantrekkingskracht
van het midden. Historisch-kritische studie van een westerse denkwijze. Het
uitgangspunt van deze studie lag in de notie 'dialectiek', waar hij al sinds zijn
promotiestudie mee bezig was. Het was hem duidelijk geworden 'hoezeer dialectiek
scharniert op' het begrip Vermittlung en dat in dit begrip 'verschillende betekenis
momenten samenkomen die door de westerse denktraditie heen zich hadden ingesle
p e n ' / ' Dat Vermittlung samenging met Unmittelbarkeit en dat beide begrippen een
lange geschiedenis bleken te hebben, deed het vermoeden rijzen dat dit begrippen
paar wel eens een belangrijke index kon zijn voor een eeuwenoude denkwijze een
denkwijze die 'bij alle variëteit een gelijkblijvende kern toont'. Herkenning van deze
kern hing voor Van der Hoeven samen met een behoefte aan heroriëntatie. En zo be
gon zijn speurtocht naar het verstaan van middenbemiddelingonmiddelijkheid bij
Aristoteles, Bonaventura en Cusanus, via Kant, Hegel, Feuerbach, Marx en Kierke
gaard naar Gadamer. R eflecterend op deze denkers groeide zijn heroriëntatie waarin
hij werd geraakt door Joods denken van met name Buber, Levinas en Rosenzweig, en
door een opnieuw verstaan van de Bijbelse relatiewoorden als verbond, ontmoeting
en belofte. Omdat deze noties een brede culturele betekenis hebben, konden zij vol
gens hem tegen de achtergrond van historische analyses van het Vermittlungsdenken
(en zijn pendant het Unmittelbarkeitsdenken) een cultuurvernieuwende betekenis
krijgen. Hij wilde de termen Vermittlung en Unmittelbarkeit niet zonder meer ver
werpen, maar hij had noties als verbond, ontmoeting en belofte nodig om het gebruik
van die begrippen in een bepaald zinkader te plaatsen.^"
Van der Hoevens boek was niet alleen belangwekkend omdat het een diepgraven
de systematisch en historischfilosofische studie was, maar ook omdat het de the
matieken van dialectiek, bemiddelingonmiddellijkheid en verbondontmoeting
belofte besprak als drie in elkaar geschoven perspectieven met een toenemende
gerichtheid op het leven van mensen met hoop en verwachting. Bovendien was zijn
studie belangwekkend vanwege het verband dat hij zichtbaar maakte tussen het be
grip Vermittlung en de technologische cultuur, waarin het middeldoeldenken een
belangrijke plaats inneemt. Hij wilde het begrip doel tegen het licht houden om in
zichtelijk te maken dat een doel gesitueerd is in een bepaald zinkader en daar een as
pect van is (en niet omgekeerd).'"
Vijfendertig jaar was Van der Hoeven aan de Vrije Universiteit verbonden geweest,
toen hij per i januari 1998 met emeritaat ging. In maart van dat jaar sprak hij zijn af
scheidsrede uit, getiteld Als denken gaat dansen. Van Hegel tot heden. Hij gebruikte
'dansen' als metafoor ter aanduiding van een opvallende verandering die zich in het
wijsgerig denken sinds het begin van de negentiende eeuw had voltrokken. H e t ging
hem om een 'stijlvzn denken' die volgens hem sinds Hegel opvallend was geworden,
een stijl die o o k te maken had met een visie op wat de filosofie wel of niet vermag.'^
Hegel wilde begrijpen en begrijpelijk maken wat zich in de werkelijkheid voordeed,
28 Van der Hoeven, Inademen, p. 9.
29 Van der Hoeven, De aantrekkingskracht, pp. ixx.
30 Van der Hoeven, De aantrekkingskracht, pp. 230239.
31 Zie 'Interview met Johan der Hoeven', in zijn Filosofische reflecties, p. 18.
32 Van der Hoeven, Als denken gaat dansen, p. 4.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 2013
Publicaties VU-geschiedenis | 548 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 januari 2013
Publicaties VU-geschiedenis | 548 Pagina's