de volkspartij voor vrijheid en democratie.

De oprichting van de nieuwe volkspartij voor vrijheid en democratie heeft ons er niet van kunnen overtuigen, dat er nog kracht in het twintigste eeuwsche liberalisme zit. Dezelfde leuzen van samenwerking en eenheid, van Christendom ondanks en boven geloofsverdeeldheid, die wij — met eenige nuanceering — reeds vanuit het synodocratische kamp kennen, kenmerken de jongste verklaringen van mr Stikker ca mr Oud.

Nadat mr Oud voor de radio had verklaard, dat het verkeerd was, te zeggen dat politiek en godsdienst niets met elkaar te maken hebben, haastte hij zich hierbij te voegen, dat niettemin personen van verschillend godsdienstig geloof best dezelfde politieke verlangens konden hebben. Voor degenen, die te goeder trouw nog niet vermoeden wat zulks uit den mond van mr Oud beteekent, zij nog vermeld, dat mr Oud eindigde met de verklaring van een orthodoxen Jood aan te halen, die gezegd zou hebben, dat liij in politiek opzicht een Christen was. (Het schijnt dat deze Jood in de meening heeft verkeerd, dat het Koningschap van Christus geen essentieel element in de christelijke politiek behoefde te beteekenen.) In ieder geval lag deze verklaring — zoo vervolgde mr Oud met instemming — geheel in de lijn van Thorbecke's Christendom boven geloofsverdeeldheid. Naar aanleiding van het ontwerp-program Stikker—Oud, verscheen in de Nw. Courant (Vrijh.) een serie fundamenteele artikelen, waarin gezegd werd, dat uitgangspunt bij de beschouwingen was geweest, dat Nederland een „christelijke natie" was, doch dat dit , , christelijk zijn" niet bepaald werd door „kerkelijke groepen" of , (bepaalde kerkelijke confessies", doch dat hierbij ook een bindend element aanwezig is, dat wordt asmvaard door , , algemeen religieuzen", en , , zelfs door hen, die zich in zekere mate agnostici achten". 1)

Het positieve element van de uiteenzettingen van zoowel mr Stikker als van mr Oud betrof weer een lofrede op de , , vrijheid". Waarop die „vrijheid" echter is gericht, is niet te ontwarren. Mr Stikker verklaarde, dat hij zou verdedigen , , de vrijheid van den mensch, die naar zijn aard bestemd is om in de gemeenschap in vrijheid te leven". En mr Oud verklaarde, dat „de gebondenheid in de gemeenschap aan de vrijheid van anderen is de onmisbare voorwaarde, om de vrijheid te genieten". De beteekenis van deze „vrijheid" is al even duister als de „souvereiniteit in eigen kring", waarop men zich soms wil beroepen.

Toch is het niet noodig, zijn liefde voor de vrijheid in zulk een waas van geheimzinnigheid, die de nietingewijde niet kan begrijpen, te hullen. De H. Schrift toont duidelijk, dat iedere vrijheid slechts voortkomt uit het gebonden zijn aan God of gezocht wordt in het gebonden zijn aan de ongerechtigheid. Paulus teekent de vrijgemaakten der zonde als dienstknechten der gerechtigheid, en omgekeerd ook hen die zich vrijgemaakt hebben van de gerechtigheid als dienstknechten der zonde (Rom. VT, 18—20). Het was daarom wel duidelijk geweest, als de leiders van de nieuwe partij even precies hadden gezegd, wat zij met hun vrijheid wenschten te doen. Want wij vreezen nu eenmaal — en mr Oud zal zich hierover toch niet behoeven te verwonderen — dat de vrijheid die hij en zijn vrienden voorstaan, puur libertijnsch is. Vrijheidspartijen waren er al in den tijd van de Gracchen, en predikten in de Renaissancesteden van Italië en Vlaanderen het revolutionnaire verzet. Maar met de Reformatie hadden die partijen niets te maken. Zij wenschten niet de vrijheid om in den Naam van Christus te blijven leven, maar wenschten rechten en voordeelen te verkrijgen, desnoods met geweld.")

Na de Reformatie ging dit libertijnsche vrijheif^sstreven, na een kortstondig bondgenootschap tegen Rome, zelfs antithetisch tegen de Reformatie optreden. Het was de oligarchie van Johan de Witt, die zich Vrijheidspartij noemde. ^) De Wittiaansche publicist Pieter de la Court (op wien de scribent uit de Nw. Crt. zich weer beroept), schrijver van I n t e ­ rest van Holland ofte gronden van Holland's welvaren, wees op den samenhang tusschen de consciëntievrijheid en de vrijheid om naar eigen inzicht den kost te verdienen. Ten slotte trok Adam Smith, de vader der liberale economie, de lijn door, en poneerde den bekenden regel: De mensch zoekt zijn eigenbelang, ieder kent zijn eigenbelang het best, en ieder kan zijn eigenbelang het best op zijn eigen wijze nastreven.'') Daarmee kon de bleeke abstractie van den homo economicus^) zijn intrede doen, en eerst de economie, daarna de politiek beheerschen.

Voor deze libertijnsche vrijheid, die meer en meer het kenmerk van de Westersche samenleving wordt, n.l. de vrijheid om te genieten, hebben wij weinig waardeering. Zij blijft ons volk uitleveren aan pretjes en verzetjes, maar van een roep om te arbeiden in dienst van God, waardoor ons volk opnieuw zou kunnen worden gestaald, is geen sprake.

Daarom verbaast het ons, dat mr Stikker en mr Oud in de antirevolutionnaire pers zoo'n vriendelijk commentaar kregen. „Trouw" gaf van de oprichtingsvergadering van de nieuwe partij een verslag met een kop van drie kolommen op blz. 2; de Nieuwe Courant gaf slechts een tweekolomskop op blz. 1, terwijl de Nederlander (die thans onder Lunshof staat) met een korte mededeeling van enkele regels volstond. Merkwaardig was ook, dat het uitvoerige Trouw-verslag het belangrijkste had weggelaten, de verklaring van mr Stikker n.l., dat ook „tal van kerkelijke menschen" tot zijn nieuwe partij waren toegetreden. Het zou werkelijk interessant zijn, te weten, wie deze „kerkelijke menschen" waren. Maar het is wel te verstaan, als men juist zoo opgetogen over de interkerkelijkheid van de politiek heeft getuigd, dat verschillende trouwe volgelingen nu ook den volgenden stap doen en de , , Christendom boven geloofsverdeeldheid" politiek van Thorbeeke gaan aanhangen.

De critiek in „Trouw" was zeer mild, in tegenstelling met de critiek in „De Nederlander", die overvloedig was.") De kroon werd echter gespannen door mr Jonker in „Nieuw Nederland", die zóó opgetogen was over het beweerde christelijke karakter van de nieuwe partij, dat hij verklaarde dat een samenwerking van de partij Stikker-Oud met „de beide orthodox-protestantschë partijen" nu te meer mogelijk, „ja zelfs geboden" is. En wel — „met erkenning en waardeering voor elkaar bij alle overeenstemming, toch ook verscheiden levensbeschouwing". De toekomst wordt echter nog schooner, want: , .Wanneer men zoo elkaar in geleidelijke samenwerking leert verstaan en waardeeren, kan tevens de begeerte groeien tot hechter samengaan. De noodzaak hiertoe is er. Reeds lang. Wil het protestantisme den invloed en de achting behouden, - waarop het door zijn grooten inhoud en historische beteekenis voor ons volk — nog — recht heeft, dan zal het, zijn jammerlijke gedeeldheid als een zonde belevend, tot verantwoorde eenwording moeten komen".7)

Wij kunnen ons nu wel zoo ongeveer voorstellen, waar het met de eenheid naar toe gaat. Jammer, dat men in A.R. kringen de blijkbaar verouderde gewoonte van het geven van Schriftbewijs voor zijn stellingen heeft afgeleerd. Men zij gewaarschuwd! Het verschil tusschen synodaal ^en liberaal is slechts gradueel.

nog lets over het congres.

De belangstelling voor het congrs is ver boven alle verwachting groot.

Het aantal inschrijvingen ander reeds de duizend. Dat is prachtig. Maar vergt zeer veel tijd en kracht voor de goede organisatie.

Daarom lette men vooral op het volgende:

1e Verzending van referaten en toegagskaartgen gescheidt alleen aan hen, die het inschrijvingsbedrag gireereden. Wie zich aalleen per brief anameldde hoort en ontgant dus niets.

2e. Voor logies correspondeere men uitsluitend met de Amersfoortsche Commissie, adres C. de Jong, Dollarstraat 136.

3e. Verzending van referaten en toegangskaarten geschiedt alleen aan hen, die het inschrijvingsbedrag gireeden. Wie zich alleen per brief aanmeldde hoort en ontangt dus niets.

4e. Men denke er om, dat in verband met de plaatsruimte niemand zonder toegangskaart tot de vergaderingen kan worden toegelaten.

5e. Er zijn drie girobiljetten binnen gekomen waarvan de adresseering niet klopt. Het zijn die van: H. van Eeken, Radboudstr. 23, Kampen; E. Bosma, Zuiderweg 2, Kampen; J. van Milligen, Rotterdam. Willen deze heeren (? ) hun precies adres opgeven aan den Heer J. Bos, Broederweg 15, Kampen?

1) De radiorede dateert van 27 Jan. 1948 over den A.V.R.O.-zender. Geciteerd wordt de Nieuwe Courant. Den Haag, „Om het vrije staatsburgerschap" III, 22—31 Dec. 1947.

2) B.v. bij H. Brugmans, de Middeleeuwen, Wereldbibl., z.j., 158; J. Plrenne, Grands Courants de THist. Universelle II, Neuchatel, 1946, 181, 193.

3) G. Groen v. Prinsterer, Gesch. v. h. Vad., I, 312, 318, 341.

4) N. G. Pierson, Leerb. d. Staathuishk. I, 19.

5) Uitgangspunt van de liberale economie is de homo economlcus, d.l. de mensch, die alleen zijn voordeel en genot zoekt. Zie b.v. H. W. C. Bordewijk, Grondbeg. Economie, Groningen, 1939, 14, 15. Ook op de staatsbeschouwing was dat van invloed. Ondubbelzinnig bij: C. A. Vernjn Stuart, Grondbeg. Volkshuishk., Haarlem, 1930, 323: zie ook 23.

6) Echter meer overvloedig dan schriftuurlijk.

7) Nieuw Nederland, 30 Jan. 1948, 3. Spat. van mij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen