VU Magazine 1975 - pagina 129

van De Telegraaf John Stuart Mill reeds wees als het legitieme doel van de industriële ontwikkeling de verkorting van de arbeidstijd aan, juist om ruimte te maken voor een culturele ontwikkeling zoals door prof Kuiper bedoeld (zie VU-magazine, december 1973, blz. 25). De grote econoom John Keynes erkende het ABC van de kapitalistische economie, maar evenals Mill, slechts als een historische fase die de mensheid heeft te overkomen. De taak waarvoor we staan is juist de omschakeling van de kapitalistische naar een gehumaniseerde economie.

Vrije tijd 'De ijverige en doelgerichte "moneymakers" kunnen ieder van ons niet met zich meetrekken in de schoot van de economische overvloed', schreef Keynes in 1930. 'Maar alleen die volkeren, die de kunst om te leven zelf levend kunnen houden en tot grote volmaaktheid brengen en die zichzelf niet verkopen terwille van de levens-middelen, zullen in staat zijn van de overvloed te genieten wanneer die komt. Toch is er, dunkt mij, geen land en volk, dat zonder schrik vooruit kan zien naar het tijdperk van vrije tijd en overvloed. Want wij zijn er te lang in getraind om ons in te spannen en niet om te genieten. Het is een schrikaanjagend probleem voor de gewone man, die niet over speciale talenten beschikt, om zichzelf bezig te houden, vooral wanneer hij niet langer zijn wortels heeft in de bodem of in de gewoonte of in de geliefde conventies van een traditionele maatschappij. Te oordelen naar het gedrag en de prestaties van de rijke klassen vandaag overal ter wereld, is het vooruitzicht zeer ontmoedigend.' Want deze zijn, om zo te zeggen, onze voorhoede - de verspieders van het beloofde land voor de rest van ons, die hun kamp daar hebben opgeslagen. De meesten, zo schijnt het mij toe - van hen die een onafhankelijk inkomen hebben, maar geen associaties of verplichtingen of bindingen - hebben immers rampzalig gefaald het probleem op te lossen waarvoor zij gesteld worden. Ik ben er zeker van dat wij met iets meer ervaring de nieuw-gevonden milddadigheid van de natuur op heel andere wijze zullen gebruiken dan de rijken het vandaag doen en dat wij voor onszelf een heel ander levensplan zullen ontwerpen dan het hunne.

Oude Adam Gedurende vele toekomstige generaties zal de oude Adam in ons zo sterk zijn, dat iedereen behoefte zal hebben aan enig werk om tevreden te zijn. Wij zullen meer dingen voor onszelf doen dan de gewoonte is bij de rijken van vandaag, maar al te blij dat wij kleine plichten en taken en routinebezigheden hebben. Maar voor het overige zullen we trachten het brood dun over de boter te leggen om te maken dat het werk dat er nog gedaan moet worden in zo wijd mogelijke

s-smAs» riseHOAM iys_

PH^étJjfole¥eM«e, ,.. ' K«alt Zo ïk ^e maat

In

'^^m^it-^

S S'TI ^^"^ -^2

Mm Eïeltoe I ma

Prof. Kuiper begrsipl ai «-een-' a i a ial'ïnJfoajsBs «lecfct* waar: «fc 'faezltt^ als, fee, mtim&d ' f e / j ^ , dw» goetfjeres éjn jp' '< <èA\. Ai», de \ü\.mmm ^>m0n$ • all« zaedee worde», «wjaïblsêy xeeder dat, de jprodjifetle «oigerliet eoige gewlg zija. dal alie mizen mei I C Ï ^ , . «ondea . «tijft|» ,Er utarfea d l » wip» «pr % ö * ^ ;.,,^^.,. »praa,rt

I l Ene f»of. <fe. | . K a ^ heeft g l ^ »«» ecfofcresjlife •»»*! ^ ^^ 'M&fk.&è» ÏBsttWat w » PiyAolft-

(Jlvea,

, r db «telen ca | R <iai«6. Als prafes-

•'i«s<feï8»s es»,$«garaa%r*i»ka' :Tia<^ Is^twa ï « } f > fcep««»,« « I g «»«»«• te w«fe««. 'ite WW» 'i|»«i«t' s««t !»«»• I>d»f»e»«ss Ie'fBS^, •'!« i»ottie8.-H8t »?eï fe*«^ «*»»

Afc prof. girjj,^^ 4 ^ 1 ^ ,

J plejdooi'i^ö^ era • «nfébfêfcJey» i « & t i e , i Ook hoöglej-are» .does er fee-.

• ; ? ^ r » « t « a w« het »a6 » * • ^ö« door

kring gedeeld wordt. Drie uur ploegen of een vijftienurige werkweek kunnen het probleem voor een lange tijd verschuiven. Want drie uur per dag is ruim voldoende om de oude Adam in de meesten van ons te bevredigen'. 'Er zijn,' gaat Keynes dan verder, 'ook veranderingen op andere gebieden die wij moeten tegemoet zien. Wanneer de accumulatie van rijkdom niet langer van groot sociaal belang is, zullen grote veranderingen optreden in de morele codes. Wij zullen ons kunnen ontdoen van de pseudo-morele principes die tweehonderd jaar lang bezetenen van ons hebben gemaakt, waardoor wij sommige van de meest onsmakelijke menselijke kwaliteiten hebben verheven tot de positie van de hoogste deugden. Wij zullen in staat zijn ons te permitteren dat wij het geldmotief naar zijn werkelijke waarde durven schatten.

Ziekeiijl( De liefde tot het geld als een vorm van bezit - in onderscheid van liefde tot geld als een middel tot vreugden en realiteiten van het leven - zal worden herkend als wat zij is: een nogal walgelijke ziekelijkheid, één van die half-criminele, half-pathologische neigingen die men met huivering overlaat aan de specialisten op het gebied van geestesziekten. Alle soorten sociale gewoonten en economische gebruiken, die de verdeling beïnvloeden van de rijkdom en van de economische beloningen en strafpunten, welke wij thans ten koste van alles handhaven, hoe onsmakelijk en onrechtvaardig zij in zichzelf ook mogen zijn, omdat zij verschrikkelijk nuttig zijn voor de bevordering van de kapitaalaccumulatie, wij zullen dan - eindelijk - vrij zijn om ze af te danken'. 'Ik zie ons daarom vrij', zo vervolgt Keynes

even verder, 'terug te keren naar sommige van de meest vast-en-zekere beginselen van godsdienst en traditionele deugd - dat hebzucht een ondeugd is, dat de heffing van woeker een misdrijf is en de liefde voor geld verfoeilijk, dat diegenen het meest waarachtig wandelen in de paden van de deugd en gezonde wijsheid, die het minst denken aan de dag van morgen. Wij zullen eens temeer doelen waarderen, meer dan middelen en het goede prefereren boven het nuttige. Wij zullen hen eren die ons kunnen leren hoe het uur te plukken en de dag, op deugdzame en goede wijze, de verrukkelijke mensen die in staat zijn direct genoegen in de dingen te stellen; de leliën van het veld die niet arbeiden, noch spinnen zij'. Tenslotte merkt Keynes op dat deze grote overgang zich geleidelijk zal voltrekken. Zij is in feite reeds begonnen: grote groepen mensen zijn in de praktijk reeds bevrijd van de noodzaak te arbeiden voor hun levensonderhoud. Dit is ook waar prof Kuiper met sprekende cijfers op wijst. Het gaat om het herkennen van deze 'tekenen der tijden'; laten wij werktijdverkortingen en ontslagen ongeorganiseerd en ongelijk verdeeld op ons afkomen? Of zien wij hierin een teken dat het niet alleen gaat om kortetermijnproblemen maar om de stuipen van een groeiproces op de lange termijn naar een noodzakelijke verkorting en distributie van de arbeidstijd in de gangbare zin van het woord? Prof Kuiper kon zich in slechter economisch gezelschap bevinden dan dat van Keynes, die de tijd al zag aankomen, waarin we 'het brood dun over de boter zouden moeten spreiden'. 39

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen