VU Magazine 1976 - pagina 433

yU magazine 35

Dr. Roelf Haan:

Verkuyl over Marx Nauwelijks eenjaar na de verschijning van zijn grote Inleiding in de nieuwere zendingswetenschap (zie VU-magazine van februari jl.) legt prof. dr. J. Verkuyl een volgend boek op tafel, onder de titel Voorbereiding voor de dialoog over het evangelie en de ideologie van het marxistisch-leninisme{20H blz.; Kok, Kampen, 1976, f 19,90). Het schrijven over dialoog tussen christendom en marxisme is altijd nogeen riskante bezigheid. Immers men ziet beide veelal als absoluut verdeelde kampen. Woordvoerders daaruit die het onderhng gesprek aangaan, worden zoals Ter Schegget onlangs in Voorlopig opmerkte, door hun eigen achterban spoedig ingedeeld bij de andere partij: de communist wordt crypto-christen, de christen crypto-communist. In dit verziekt khmaat wil Verkuyl een zoeklicht aanreiken. Ik hoop dat de vele kerkbodeschrijvers en -lezers die Verkuyl reeds lang op soortgelijke wijze diskwalificeren de moeite zullen nemen dit boek grondig te lezen. Want hierover geeft het zeker opheldering: Verkuyl is geen communist. Eerlijk gezegd vind ik deze conclusie niet zo belangrijk, maar als voorbereiding voor de dialoog van Verkuyl met grote delen van zijn eigen achterban over de betekenis van het Evangelie voor de menselijke geschiedenis is zij het wel. Tegenover verdachtmaking en halve „voorlichting" wordt hier duidelijkheid geboden, die des te minder mogelijkheid laat om zich te onttrekken aan het appèl dat van Verkuyl blijft uitgaan op die christenen die zijn getuigenis maar al te graag willen ontlopen door het te degraderen tot een zgn. horizontalistisch betoog. Ook in dit boek toont Verkuyl zich de bewogen missionaris; hierin ligt denk ik ook de verklaring voor zijn verbazingwekkende werkkracht. Ook nu weer is het hem te doen om de proclamatie van het in Christus geopenbaarde heil op alle levensterreinen. En de christenen hebben het marxisme te verstaan als een „uitdaging tot meerdere, overvloediger gerechtigheid", (blz. 200) „Het is niet te loochenen", zegt Verkuil op blz. 194, ,,dat dit

geloof in de persoon en het werk van Jezus en aan de voortgezette arbeid van de Heilige Geest vaak misbruikt is en geleid heeft tot vormen van escapisme, vlucht uit onze verantwoordelijkheid voor het historisch gebeuren. Niet te ontkennen valt, dat dit geloof vaak misvormd is tot een drug, tot een soort opium om te ontkomen aan de sociale, politieke, economische verantwoordelijkheid. Een van de groteJouten van het historisch christendom is, dat veel te weinig aandacht is geschonken aan de relatie tussen de geschiedenis van Gods heilshandelen en de geschiedenis van ons mensen. Wij leven en mogen leven uit de verwachting van een nieuwe hemelen een nieuwe aarde, maar wij worden geroepen om in het geloof de stippellijnen te trekken die wijzen in de richting van die werkelijkheid."

Met of over? Is zo de betekenis en uiteindelijke bedoelingvan Verkuy Is boek aangegeven, dan mag van deze bespreking verder enig commentaar worden verwacht. Zoals Piet Bakker c.s. in VU-magazine van juni jl. reeds opmerkte, is de term „marxismeleninisme" te verkiezen boven,, marxistisch leninisme". Bij alle literatuur die reeds bestaat over christendom en marxisme — waarnaar Verkuyl zelf ook hier en daar verwijst — doet het wat vreemd aan een boek als dit „voorbereiding voor de dialoog" te noemen. De schrijver verantwoordt dit (blz. 12) door te zeggen dat het er hem om gaat bij christenen kennis te wekken over die andere ,,godsdienst" waarmee zij hebben samen te wonen: het marxisme. We mogen het daarom de auteur niet verwijten dat hij • meer een gesprek over Marx voert dan een dialoog met hem; deze laatste ziet hij kennelijk als een volgende fase. Toch komt het mij voor dat deze dialoog, die dus de verder gelegen bedoeling vormt, naar de marxisten toe niet in alle opzichten wordt bevorderd, reeds vanwege de term ideologie in de titel, die immers in het marxisme zelf geheel anders functioneert. Wil men met iemand in gesprek zijn (of anderen leren via een voorberei-

ding zover te komen), dan moet allereerst gezocht worden naar het onderling verstaan, het gemeenschappelijk taalgebied. Men moet na lezing wel concluderen dat Verkuyl het marxisme niet dialogisch maar apologetisch en zelfs polemisch heeft behandeld, juist ten behoeve van diegenen voor wie deze benadering in de eerste plaats nodig is. Het boek richt zich tot christenen, voor wie een traditioneel antwoord wordt gegeven op een traditioneel beeld van het traditionele marxisme.

Onlosmakelijk geheel Het marxisme fungeert bij Verkuyl als 'n onlosmakelijk geheel van antigoddelijke en inhumane theorie en praktijk. Het is bedriegelijk daaruit bepaalde elementen op zichzelf te bezien, zoals men nu in Latijns-Amerika meent te kunnen doen (blz. 80,93), alsof men zo niet onvermijdelijk het paard van Troje zou binnenhalen van een verwerpelijke wereldbeschouwing in zijn geheel. Een eigen weg voor de europese communistische partijen, of een eigen verdienste van de marxistische economische analyse, los van deze allesbeheersende atheïstische en totalitaire tendenzen, is niet mogelijk. Zo sluit Verkuyl aan — ik kan er gelukkig met zekerheid aan toevoegen: onbedoeld — bij een beeld dat maar al te graag door het meest gevaarlijke anticommunisme wordt gehanteerd. Zo wordt het in Zuid-Afrika, Zuid-Amerika, India en Indonesië, en waar ter wereld niet, mogelijk om maatschappijkritiek als staatsgevaarlijk te brandmerken, omdat het altijd wel enig aanrakingsvlak met het, immers atheïstische ,,wereldcommunisme" vertoont. Zo kunnen aan het marxisme allerlei kwalificaties worden gegeven die historisch én in de actualiteit in de allereerste plaats aan het kapitalisme toekomen; die van materialisme (in de vulgaire zin van het woord), antihumanisme, van collectivisme en totalitarisme, die van de mens een nummeren een instrument maken. De keerzijde van zulk een benadering van het marxisme alleen is bij veel mensen onwillekeurig een kritiekloosheid ten aan-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen