VU Magazine 1981 - pagina 277

Roelf Haan

Het plan dat slaagde In 1967 hield Hans Linnemann zijn inaugurele rede over „the plan that failed": de mislukte ontwikkelingsplanning. De titel was zo goed gekozen dat hij bij velen niet meer uit de herinnering zal zijn verdwenen. Voorzag Linnemann dat dit opschrift zijn aktualiteit zou behouden? Want als we diep peilen is het eigenlijk binnen de bestaande ekonomische politieke orde van toepassing op iedere ontwikkelingsplanning, op de ontwikkelingsplanning als zodanig. Dit is in ieder geval wel de konklusie waartoe je neigt als je na zes jaar werken in LatijnsAmerika probeert je rekenschap te geven van het probleem zoals je het „aan de andere kant van de lijn" hebt moeten ervaren. Ontwikkeling — zo zie ik het bij dit afscheid — is niet een zaak van planning, in die zin dat bepaalde ekonomische doelstellingen moeten worden gerealiseerd om de mensen die nog niet „zo ver" zouden zijnte,,verheffen".Ookde bij de Latijnsamerikaanse rooms-katholieken zo geliefde term voor ontwikkeling, „promoción humana", de bevordering van de mens (menselijke verheffing), roept bij mij weerstanden op. Immers, deze uitdrukking gaat ervan uit dat er mensen zijn wier ideeën en bestaanswijze inferieur moeten worden geacht aan die van de „ontwikkelaar". De konsekwentie van deze zendingsdrift is de zeventiende-eeuwse Jezuïetenkolonie, een uiterst rationeel, efficiënt en strak gekoördineerd ekonomisch model, dat moest leiden tot de opheffing van de Indiaan tot een hogere graad van „perfektie", gebaseerd op pure overheersing, hersenspoeling en dwang. In de Jezuïetengeschriften van die tijd wordt de Indiaan,,gelijkgesteld" meteen Europees kind van twaalf tot dertien jaar, dat niet voor zichzelf kan zorgen. Wanneer de pater die belast is met de leiding van de kolonie besluit tot

vu-Magazine 10 (1981)7 Quii)

het in kuituur brengen van een nieuw stuk bouwland, dan stuit hij op de,,natuurlijke achterlijkheid" van de Indiaan. Om een oude schrijver aan te halen: ,,De grootste moeilijkheid ligt voor de Indianen in het verhuizen. Velen komen terug op hun eerder gedane toezegging. Ze huilen en huilen om hun geboortegrond niet te hoeven verlaten, ze grijpen zich vast aan de pilaren van de kerk en ze blijven zitten op de graven van hun grootouders en familieleden zonder van hun beenderen te willen scheiden. Er is veel God, krachten geweld (sic!) nodig om hen aan het lopen te krijgen. En ook nadat deze moeilijkheid is overwonnen keren velen van de nieuwe kolonie terug naar hun dorp en zijn strafmaatre- ' gelen en geweldplegingen nodig om hen te doen terugkeren." Dit plan van de Jezuïeten echter slaagde — in materieel opzicht — dermate goed dat het andere ,,ontwikkelings"-belangen in Latijns-Amerika — die van het opkomende liberalisme en nationalisme — doorkruiste. Daarom werden de Jezuïeten gemakshalve in 1767 door de Spaanse koning verdreven. In één klap is het afgelo-

pen met de Europese technische hulp: 2158 autoritaire doch hooggekwalificeerde ontwikkelingswerkers wijken voor de belangen van de hogere klassen in het Spaanse koloniale rijk. Daarom is dit gebeuren veelbetekenend voorde ontwikkelingvan LatijnsAmerika. Ontwikkeling in de zin van materiële verheffing van de bevolking (het aantal inwoners van de Paraguayse Jezuïetenkolonies vervijfvoudigde in vijfentachtig jaar) was kennelijk niet de bedoeling, zelfs niet wanneer dit ontwikkelingsdoel ondergeschikt was aan een zendings-, in casu een christelijke imperiumgedachte. Het was een,, plan that f ailed". Karel de Derde verwoestte de beste, zij het tirannieke, relatie die er bestond tussen Europa en de Zuidamerikaanse Indiaan, zegt de Franse historikusChaunu. In Latijns-Amerika wordt duidelijk dat het ontwikkelingsprobleem het resultaat is van verwoesting. Het begon met de conquista (verovering) waarin Columbus de eerste rake klappen uitdeelde. ,,De verwoesting van Indië" heette één van de vele geschriften waarin de tot be-

vrijdingstheoloog bekeerde conquistador Bartolomé De Las Casas zijn felle aanklacht uit. Zijn methode is even eenvoudig als eksakt: zij is gebaseerd op informatie over wat er gebeurt. De conquista van LatijnsAmerika vanaf 1492 was geen gekoördineerd plan. Het was een samengaan, onder koninklijke goedkeuring, van partikuliere strooptochten, grotendeels gefinancierd door Noordeuropees bankierskapitaal. De verwoesting van tientallen miljoenen Indianenlevens was het gevolg van ditongekoördineerde projekt. In die dagen ontstaat het ontwikkelingsprobleem in LatijnsAmerika, namelijk in het proces van onderontwikkeling Hierin wordt duidelijk waar het sukses heeft gelegen: in de verwoesting De Latijnsamerikaanse landbouwekonoom Feder schrijft over de stelselmatige verwoesting, van Mexico tot Vuurland, van de campesinos. De Argentijnse ondernemer die ik vanmiddag sprak, oprichter van een internationale Rotary Club en twee keer het slachtoffer van een linksterroristische ontvoering en één keer van een bomaanslag, ziet de ekono-

Liesbeth den Uyl in Argentinië

251

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen