VU Magazine 1983 - pagina 313

vond was ,,schuw medelijden". Dat de mensheid weinig heeft geleerd, zag hij bevestigd in de vele vormen van neo-fascisme die de kop opsteken en die, naar zijn stellige overtuiging, niet krachtig genoeg bestreden kunnen worden.

Ondeimünend maar blind De Poolse historicus K. Dunin-Wasowicz was de volgende die het verzetsverleden deed herleven. Als jongeman van nauwelijks zestien maakte hij het begin mee van de verzetsorganisatie Basta. Hij was ooggetuige van de opstand in het getto van Warschau en ook hij belandde in een concentratiekamp waar hij, door zijn taak als ,,rapporteur" veel te weten kwam over de structuur van concentratiekampen. Die kennis bouwde hij later uit tot een diepgaande studie van de kampen, die hij verricht, zoals hij zei, „ten behoeve van de toekomst, het verleden, de wetenschap en voor de vrede." Tenslotte was er de Rus E. E. Tuzhikov die vertelde van de bezetting (in juli '41) van Leningrad en de bevrijding (in maart '42) van die stad waartoe het verzet essentieel had bijgedragen. Voor hem was duidelijk dat de gehele bevolking van Leningrad tegen de bezetters was en het verzet steunde, hetgeen tot uitdrukking komt in de groei van het aantal partizanen, van bijna 5.000 in juli tot 15.000 aan het eind van '41.

Mevrouw F. von Moltke, hier in gesprel( met dr. Van Roon: „Was l(onnte man lun?" (AVC/VU — Steve de Reus)

burgeroorlog tegen het fascisme. Na zijn arrestatie in Zuid-Frankrijk werd hij naar Dachau, later naar Auschwitz en Neuengamme weggevoerd. Hij leerde er dat niet alle SS-ers duivels waren en, niet alle gevangenen engelen en kreeg in de kampen tot taak om als schrijver de aantallen doden bij te houden. Een „uitverkoren" positie die hem voor een fundamenteel dilemma zette: handlanger worden van de SS die in het kamp het beleid bepaalde, teneinde bepaalde privileges te behouden, óf tegenwerken en heimelijk verzet plegen. Langbein koos voor het laatste en strooide, waar hij kon, zand in de machine die gericht was op het elimineren van grote aantallen joden, zigeuners en homosexuelen aan wie het nazidom op de meest letterlijke wijze het bestaansrecht ontzegde. Het getalsmatige effect van zijn verzet mag sommigen miniem schijnen, „maar ieder leven dat zo gespaard kon worden telde", aldus Langbein, die niet verheelde persoonlijk en politiek teleurgesteld te zijn over de na-oorlogse ontwikkelingen. „We dachten van de hel in de hemel te komen", aldus Langbein, „maar het werd beslist geen hemel. "Zijn doel was de wereld te laten leren van de gruwelen, met name in de kampen bedreven. Het enige dat hij echter onderVU-Magazine 12(1983) 7 juIM 983

Deze verhalen uit de praktijk maakten in ieder geval duidelijk hoe groot de verschillen waren tussen de anti-fascistische bewegingen, zowel naar aanhang, naar motieven, als naar strijdmethoden. Duidelijk werd daarmee ook, zoals prof. l\/1ichel al in zijn inleiding stelde, dat vormen van verzet uiteen kunnen lopen van weigering tot collaboreren, heimelijke of openlijke ongehoorzaamheid en hulp aan vervolgden, tot het organiseren van stakingen en het plegen van aanslagen en sabotage. Niet zelden zijn dat zelfs fasen in een proces, waarbij het verzet groeit naarmate de repressie van de kant van de overheersers toeneemt. Ondanks de hoge prijs aan verliezen en vergeldingen is het plegen van verzet vooral moreel belangrijk, omdat het een identiteit verschaft aan onderdrukten en helpt nederlagen en schaamtegevoelens te verwerken. Het heeft alleen een ingebouwd gebrek, aldus Michel:,, verzet is als een mol; het ondermijnt weliswaar degrond onderde voeten van de overheersers, maar het is tegelijkertijd blind."

Nieuw bestel en oude verhoudingen ,,lk beschouw het project zeker als geslaagd", zegt een nog wat vermoeid ogende dr. Van Roon enkele dagen na het congres.,,Zeker wanneer je 't op wat langere termijn beziet, dan zijn we door dit congres echt wel verder gekomen." In april '84 zullen de resultaten, de referaten en het verslag van de discussies, in boekvorm verschijnen. Helaas kreeg Van Roon nog niet de financiële middelen toegezegd, noodzakelijk om zijn onderzoek op dit terrein voort te zetten. En dat is toch belangrijk, vindt hij, omdat het goed isdatzo'n projectjuistaandeVU, met z'n — als je het zo zeggen mag — verzetstraditie plaatsvindt. Van Roon: „We hebben in dit congres de accenten gelegd op aspecten die lange tijd verwaarloosd wa263

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen