VU Magazine 1983 - pagina 270

De magie van de verzekering door prof. dr. C. A. van Peursen Maskers die meedeinen met het gestamp van de voeten. Het opgejaagde ritme van tromgeroffel, soms doorbroken door een schelle kreet. Toeristen kijken vanuit een afstand, gewapend met kijkers en camera's, naar dit opwindende tafereel: een bezoek aan een Indianenreservaat op het moment dat daar de echte regendans wordt uitgevoerd. De gids is een cultureel antropoloog, die een bekende studie over de regendans citeert ter verklaring van dit wonderlijke gebeuren. „Gaaf/7ef nu sfra/cs regenen?" vraagt iemand. „A/ee" antwoordt de deskundige gids,,,maar er is hier lang droogte geweest; deze verwekte ongerustheid en zelfs onderlinge spanningen onderde stamgenoten en daarom beschouwen wij, deskundigen, zulk een regendans als een geruststellingsritueel: men kan zich uiten, de ongerustheid afreageren, zodat de gemoederen tot rust komen, de onderlinge saamhorigheid versterkt wordten de tijdsperiode tot de regen komt, niet meer zo lang lijkt." In 1963 vi/as er op Bali een grote uitbarsting van de vulkaan Gunung Agung. Op de hellingen van die berg ligt het grote Hindu-tempelcomplex, dat de moedertempel van het hele eiland is. Voor de uitbarsting was daar juist een groot offerritueel aan de gang, waaraan duizenden Balinezen deelnamen. De seismografische dienst van Indonesië waarschuwde de deelnemers dat er een vulkaanuitbarsting op komst was. De priesters wilden echter dat het ritueel toch doorgang zou vinden. Er zou dan voldoende magische bescherming zijn om onheil te voorkomen, leder werd zo gerustgesteld en de plechtigheid vond doorgang tot de uitbarsting plaats vond en honderden mensen omkwamen. Had de magische verzekering niet gewerkt?,,Hebben de priesters het dan mis gehad?" werd aan overlevende deelnemers gevraagd. ,,Nee" zo antwoordde men „ d e priesters hadden natuurlijk g.elijk dat het ritueel ons beschermt, maar kennelijk hebben zij In de uitvoering van de offers een grote fout gemaakt, waarvoor de beschermende kracht nietkon werken." Het religieuze ritueel werkt dus geruststellend en als de omstandigheden of de afloop der gebeurtenissen er tegen pleiten, dan is daarvan niet het ritueel de schuld maar dan zijn er fouten gemaakt. Is godsdienst nu zulk een ritueel? Het kan eigenlijk nooit fout gaan: ongeluk is de straf en louteringsmogelijkheid ineen voorfouten in een vorig bestaan begaan — althans in verschillende religies die de reïncarnatie (het na de dood in een ander aards leven terugkeren) leren, zoals het Hindugeloof. Of leed is iets dat men geduldig moet dragen, omdat

236

binnen en wenst bij haar reisbiljet ook een reisverzekering, met een clausule tegen ongevallen door vulkanische uitbarstingen. ,,Maar u maakt toch alleen een reisje langs de Rijn en door het Eifelgebergte; u gaat toch niet de Etna of de Gunung Agung bezoeken?" zegt de persoon van het reisbureau verbaasd. ,,Ja, maar in de Eifel bevinden zich vele uitgedoofde vulkanen en voor alle zekerheid..." En öe gewenste clausule wordt aan de reisverzekeringspolis toegevoegd: geruststellingsrite.

Prof. dr. C. A. van Peursen, VU-hoogleraar in de kennis- en wetenschapsleer, schreef in 1978 al eens een serie korte, wijsgerig getinte artikelen voor VU-magazine. Op veter verzoek wil hij die draad weer oppakken. Met enige regelmaat zullen, vanaf heden, weer korte beschouwingen van zijn hand in VU-magazine verschijnen.

het, althans vanuit God gezien, bijdraagt ten goede — dikwijls binnen de Christelijke godsdienst beleden. De toerist-buitenstaander bekijkt de godsdiensten en constateert dat er op die manier eigenlijk nooit iets kan misgaan. En de buitenstaander vindt dan de voor de hand liggende verklaring van godsdienstig geloof: geruststellingsriten en verhalen die gemoederen tot rust brengen en de onderlinge saamhorigheid van de gelovigen bevorderen. Een reizigster stapt een reisbureau

— Is religie een verzekering?

Magische bescherming wordt in heel de geschiedenis van de mensheid en onder alle volken aangetroffen. Bij ons is weliswaar de ontoegankelijke medicijnkist van de tovenaar vervangen door een centrale computer of databank. Ook zijn de mondeling en in het geheim overgeleverde bezweringsriten vervangen door gecompliceerde waarschijnlijkheidsrekeningen. Maar nog steeds leeft het verlangen naar geruststelling, verzekering van veiligheid. Daarom verzekert men zich op allerlei manieren. Men verzekert eigendommen, het leven, ledematen in de sport, transacties tegen eventuele risico's, de stem van een zanger, de benen van een filmster, men verzekert zich tegen reële, soms ook irreële gevaren, er zijn personen die er een beroep van maken nieuwe verzekeringen te bedenken en rond prognose en berekening van mogelijke tarieven zijn zelfs aparte wetenschappen — de actuariële — ontstaan. Onze maatschappij kent in vele gevallen ook de verplichting zich te verzekeren, individueel of collectief. De sociale verzekeringen spelen een grote rol. De verzekering heeft daarom,

vu-Magazine 12(1983) Sjuni 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen