VU Magazine 1984 - pagina 466

studenten medicijnen aan de VU geschreven door zijn medewerker J. G. Veldkamp, psychiater aan de Valeriuskliniek. Daarin neemt deze stelling tegen de vooroordelen die er ten aanzien van psychiatrische patiënten bestaan. Bij voorbeeld dat psychiatrische patiënten gek zouden zijn ("De meesten zijn het nooit geweest en zullen het nooit worden"), of dat psychiatrische patiënten abnormaal zijn ("Je kunt met psychiatrische patiënten heel gewoon praten, koffie drinken, overleggen en afspraken maken"). Ook agressief en onberekenbaar gedrag komt voor, maar veel minder dan men wel denkt. Dat neemt niet weg dat het dan wel een groot probleem is. Welk beeld is dan wel correct? Van belang is allereerst met wat voor klachten mensen komen. Die hebben allemaal te maken met psychische processen en het psychisch functioneren. Dat kunnen bij voorbeeld onbegrepen lichamelijke klachten zijn, angst en spanning, of depressieve klachten. Onbegrijpelijk gedrag en beleven horen er ook bij; dwangverschijnselen, hallucinaties of persoonlijkheidsveranderingen. Vaak komt daar nog van alles bij: problemen, spanningen en onmacht in het leven. In het werk, in het privéleven, eenzaamheid, verdriet of woede. Een dergelijke verandering kan leiden tot een psychiatrische stoornis of ontregeling. In de psychiatrie kent men twee groepen stoornissen. Allereerst ontregelingen, stoornissen die op een gegeven moment optreden en weer voorbij gaan. Voorbeelden daarvan zijn: psychosen, ernstige depressies, verwardheid, gedragsstoornissen en dementieën. De tweede groep, ontwikkelingsstoornissen, zijn het gevolg van een verstoring van het ontwikkelingsproces, door bij voorbeeld hersenbeschadiging in de vroege jeugd of een ongunstig verloop van de relatie tussen kind en omgeving tijdens de psychische groei. Wat valt er nu voor conclusie te trekken omtrent de stand van zaken in de psychiatrie? Allereerst dat er nauwelijks nog exclusief biologische oorzaken worden aangewezen in geval van psychische stoornissen;,dementieën en neurologische afwijkingen uitgezonderd. Vervolgens dat deze stoornissen vaak heel menselijk zijn en ook een belangrijk onderdeel van het menselijk bestaan vormen. Dat ze voor een groot gedeelte misschien wel iedereen kunnen overkomen die aan bepaalde invloeden bloot staat, of een afschuwelijke ervaring doormaakt. Om die reden zijn mensen die psychiatrische hulp nodig hebben ook niet 'gek' of 'abnormaal', maar simpelweg mensen die een tijdelijke of blijvende terugslag hebben; soms zo ernstig dat de term ziekte op z'n plaats lijkt en het voor hen beter is opgenomen te worden in een psychiatrisch ziekenhuis. Vóór het ziekenhuis — in dit geval de Valeriuskliniek — haar deuren ontsluit, eerst iets over de structuur van de psychiatrische zorg in Nederland.

Crisiscentrum De Nederlandse geestelijke gezondheidszorg kent drie verschillende organisatievormen. Allereerst de ambulante zorg. Dat zijn voorzieningen waar iedereen zo naar toe kan stappen; de extramurale zorg, 'buiten de muren' van het ziekenhuis. Naast de psychiatrische poliklinieken en de vrij gevestigde psychiaters, is er een groot aantal instellingen waar men voor hulp terecht kan: Bureaus voor Levens-en Gezinsmoeilijkheden, Medisch Opvoedkundige Bureaus, Instituten voor Multidisciplinaire Psychotherapie en Sociaal Psychiatrische Diensten. Sinds 1983 zijn vrijwel al deze instellingen verenigd in RIAGG's: Regionaal Instituut voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg. De hulpvrager, die hier vaak cliënt heet in plaats van patiënt, meldt zich aan op een centraal adres en kan dan doorverwezen worden. Dat heeft zeker bepaalde voordelen, zoals het niet van het kastje naar de muur gestuurd worden. Het gevaar van bureaucratisering ligt echter ook hier op de loer.

380

Hulpverlening is uiteraard de belangrijkste taak van de bureaus: cliënten komen met psychische problemen die door diverse vormen van therapie verholpen kunnen worden. Zo zijn er individuele therapieën, groepstherapie of echtparentherapie. Basis van de therapie is altijd het 'gesprek', maar dat kan zeer verschillende vormen aannemen. Sinds kort wordt van de RIAGG's ook verwacht dat zij 7 X 24 uur bereikbaar zijn, omdat psychische problemen niet alleen van 9 tot 5 urgent zijn, maarjuist ook in de avonden en weekends.

• ! ! ;

Een tweede vorm betreft een aantal tussenvoorzieningen. Het crisiscentrum, waar mensen enkele dagen kunnen worden opgenomen als zij een acute traumatische ervaring doormaken. Dan hangt het van de ernst van het geval af of ze worden doorverwezen naar een psychiatrisch ziekenhuis of weer naar huis kunnen. Een andere tussenvorm is het dagcentrum. Hulpvragers komen hier alleen overdag en gaan 's avonds weer naar huis. Met name patiënten die bijna ontslagen zijn uit een psychiatrische inrichting komen hier terecht, of mensen bij wie op deze wijze voorkomen kan worden dat zij écht worden opgenomen. Ook de avondbehandelingen zijn in opkomst; hierbij wordt juist de avond en nacht in de instelling doorgebracht en gaat iedereen overdag zijns of haars weegs.

'Querido' De derde vorm ten slotte is de 'intramurale', de zorg binnen de muren van de psychiatrische ziekenhuizen. Meer dan vroeger gaat het merendeel van de opgenomen patiënten na enige tijd weer naar huis. Slechts een klein percentage verblijft er heel lang. Inrichtingen kennen verschillende afdelingen: een observatie- of opname-afdeling, waar de-behandeling in eerste instantie plaatsvindt, en waarvervolgens bekeken wordt op welke afdeling iemand het best terecht kan. Dan zijn er de afdelingen voor kortdurende therapie (drie a zes maanden), en de resocialisatie-afdeling (een half jaar tot drie jaar, somsook langer), waar men wordt voorbereid o p d e vu-Magazine 13(1984) 10 november 1984

terugkeer in de maatschappij. Dan zijn er nog de mensen een noodzakelijk kwaad. Je zou het eigenlijk niet moeten die hun hele leven of een groot deel daarvan moeten d o e n . " verblijven in een beschermende omgeving. Men pro- Maar soms is het nodig. beert deze afdelingen nu om te zetten in 'beschermende " J a , j e k u n t h e t s o m s n i e t v o o r k o m e n . In gevallen waarbij woonvormen'. Er wordt gewerkt met verschillende soor- het milieu waar mensen uit komen te weinig in staat is ten therapieën: de psychotherapie die ook bij de ambu- adequate opvang te bieden. Dan ontstaat er een soort lante zorg een rol speelt, maar ook behandeling met vicieuze cirkel tussen degene die opgenomen zou moemedicijnen en allerlei vormen van aktiviteitenthera- ten worden en degenen uit de direkte omgeving die pieën. daarbij betrokken zijn. Een nieuwe vorm bij het psychiatrisch ziekenhuis is de therapeutische gemeenschap: de bewoners dragen zelf de verantwoordelijkheid voor hun verblijf, ze kunnen Een gang in de Valeriuskliniek. (ACV/VU) experimenteren met nieuw gedrag en worden door de confrontatie met andere groepsleden met de neus gedrukt op hun eigen gedrag en moeilijkheden. Een soort woongroepdus. Een psychiatrisch ziekenhuis kent vaak ook een afdeling voor demente bejaarden die niet in een bejaardentehuis of verpleegtehuis verzorgd kunnen worden. Soms zijn deze geriatrische verpleeghuizen ook apart opgezet. Dat er de laatste decennia in de psychiatrische ziekenhuizen een heleboel is veranderd valt niet te ontkennen. Dat is te danken aan het steeds meer intramuraal veld winnen van een consequente, sociaal psychiatrische denkwijze. De psychiater/\. Querido, die als een van de belangrijkste representanten geldt van de sociale psychiatrie, werd in 1931 door de Amsterdamse GGD aangesteld om onder andere een onderzoek te verrichten naar de toestand in de inrichtingen, 'gestichten', zoals ze toen heetten. In een Vrij Nederland bijlage uit 1980 vertelt hij over de situaties die hij soms aantrof; "Stel je voor: een zaal met, laten we zeggen, twintig patiënten, en één broeder of zuster. Die mensen gaan hun eigen Een badbehande- gang; er is niemand die zich met ze bemoeit. Een aantal Het gebeurt ook wel eens dat men te lang wacht met een ling in de inrichzijn katatoon, die zitten stil. Een aantal zijn onzindelijk, opname. Dan is de kans om een hele moeilijke situatie te ting Endegeest. die staan tegen de muur met een dweiltje onder zich. Er doorbreken eigenlijk al voorbijgegaan. Soms was het Lastige en onrustiis een ander die zit te hallucineren; die schreeuwt tegen zinnigergeweestom e e r d e r t o t e e n opnamete besluiten. ge patiënten werleneenheletijd — zijn hallucinaties, en die schreeuwt hard. Een ander Je kunt een opname wel positief gebruiken, maar het omsweken achmaakt een geweldig spektakel met zijn vuisten op tafel — gaat toch altijd om een situatie waarvan je liever had dat terelkaar—in bad niemand trekt erzich iets van aan. E r w o r d t e e n onzinde- die n i e t w a s o n t s t a a n . " gestpptomzete kalmeren (VN-bij- lijke man naar de wc gebracht en weer teruggebracht, en lage,6-12-1980) hij krijgt een schone onderbroek aan. Er komt op een bepaald momenteen vechtpartij: zomaar ineens ontploft een vent die gevoelshallucinaties krijgt, dus die grijpt ineens die andere man. De broeder blaast op zijn fluitje Overigens zijn er ook verschillen in soorten opnamen. en dan komen er twee binnenstormen; met z'n drieën Iemand kan zich vrijwillig laten opnemen omdat hij/zij dit pakken ze die vent en douwen hem in een cel. Dat is dan voor zichzelf beter vindt. Daarnaast is er de gedwongen het bezinksel datje in elke afdeling h a d . " opname via een rechterlijke machtiging, of in spoedgevallen via de inbewaringstelling (ibs). In dat laatste geval kan de burgemeester iemand tegen zijn of haar wil onmiddellijk in een psychiatrische inrichting laten opnemen. De rechter kan deze spoedopneming fiatteren, en Als verwijt aan de RIAGG's is wel eens geuit dat zij alleen de ibs later eventueel omzetten in een rechterlijke machde hoger opgeleiden 'bedienen' waardoor de lager op- tiging. geleiden sneller in een inrichting terecht komen dan bij De rechter kan iemand ook Ter Beschikking van de de ambulante hulpverlening. "Er was in het verleden wei Regering sXeWen in een geval van een misdrijf waarbij het een tendens om de psychotherapie met name aan te nodig lijkt de veroordeelde voor het criminele gedrag te wenden ten behoeve van de mensen die verbaal wat laten 'behandelen'. beter begaafd waren en beter gesitueerd", zegt prof. Dit zijn de voornaamste bepalingen uit de KrankzinniVan Tilburg. "Maar dat is de laatste jaren door de invoe- genwef van 1884, een wet die nog steeds van kracht is. Al ring van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekos- een jaar of tien wordt geprobeerd deze te vervangen ten, rv) wel veranderd. Aanvankelijk waren de psycho- door de Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische therapeutische methoden voor de emotioneel en ver- Ziekenhuizen (de BOPZ). De BOPZ verschilt niet zo heel baal begaafden nog niet zo goed ontwikkeld. De hulp- veel van de Krankzinnigenwet, en dat is ook het voorverleningstechnieken zijn wat dat betreft de laatste jaren naamste kritiekpunt dat patiëntenorganisaties hebben. wel verbeterd. Ook mensen die minder gewend zijn over Want de BOPZ legitimeert de dwangbehandeling, en het zichzelf na te denken, of minder emotioneel begaafd medisch denken overheerst nog steeds, zo stellen zij. De zijn, kunnen nu geholpen w o r d e n . " medici houden het voor het zeggen want hun oordeel is bepalend voor de mate waarin iemand van zijn of haar Past een dergelijke gedachte niet in de huidige tendens rechten gebruik mag maken. mensen zoveel mogelijk uit de inrichtingen te houden en De gedwongen opnamen uit de oude wet blijven in grote te behandelen in de ambulante voorzieningen of de lijnen gehandhaafd. Nieuw is de 'machtiging op eigen tussenvormen? verzoek'. De patiënt dekt zich hierbij als het ware in voor " J a , dat is op dit momenteen sterke tendens, en dat vind een vermoedelijk verlies aan motivatie om de behandeik ook toe te juichen. Want het opnemen van mensen is ling voorttezetten.

Vericeerssysteem

Noodzaiceii jic Icwaad

VU-Magazine 13(1984) 10 november 1984

381

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen