VU Magazine 1985 - pagina 180

ten produceert. Maareen aantal andere zaken vinden ze evenzeer van belang: in de eerste plaats dat dit onderzoek in Nederland gebeurt en dat tiet überhaupt mogelijk wordtom, in dit geval, die tomaat in de toekomst op celniveau te manipuleren. Een jaar geleden kón dat nog niet. En wij zijn er nu als eerste onderzoeksgroep in geslaagd omdat, ten minste in een laboratoriumsituatie, wèl te doen. Bovendien zijn er resultaten te melden die al wel in de toepassingsfase zitten. In suikerriet heeft men, eveneens op celniveau, resistenties weten te kweken tegen enkele belangrijke plantenziekten." Eén van die ziekten werd veroorzaakt door een schimmel die een voor de plant schadelijke stof afscheidt. Dat gif heeft men geïsoleerd en als basis gebruikt voor gemanipuleerde suikerrietcellen. De meeste daarvan gingen dood, maar enkele bleken resistent. En die 'overlevende' cellen is men verder gaan kweken. Met dat suikerriet worden nu al grote arealen aangeplant. Elders heeft men op celniveau een nieuw soort maïs weten te produceren met een belangrijk hoger gehalte aan essentiële aminozuren, die de plant voordien te weinig bezat om tot volwaardige eiwitbron voor mens en dier te dienen. Bij de afdeling plantengenetica werkt men met de petunia en de tomaat, en in enkele gevallen ook met de tabaksplant. Ad Kool: "Depetunia is voor ons een 'modelplant'. Hij dient met name voor het fundamentele onderzoek omdat het zo'n gemakkelijke plant is die zich uitstekend leent voor cel- en weefselkweek. We gebruiken de plant óók vanwege de mannelijke steriliteit, de eigenschap die we trachten over te brengen op de tomaat. Verder maken we gebruik van een heel scala van de familie van de tomaat, allemaal leden van de familie der nachtschaden, waartoe bij voorbeeld ook de aardappel behoort."

derende omstandigheden mogelijk Is en nieuwe soorten kunnen ontstaan. Die natuurlijke 'dynamiek'wan het DNA is als het ware een levensverzekering voor de veelheid aan bestaande organismen. Dit gegeven laat zien dat genetische manipulatie, In de zin van verandering van erfelijke kenmerken, minder 'tegennatuurlijk' is dan men wel denkt. Het betekent bovendien dat kunstmatige, al te 'onorthodoxe' mutaties door de natuur ogenblikkelijk zullen worden afgestraft met een geringere overlevingskans en uitroeiing. Die inzichten hebben ertoe geleid, dat de Brede DNA-commissie in ons land, die in 1983 haar eindrapport deed verschijnen, een verbod op recombinant-DNA-onderzoek overbodig achtte. Zij koos echter wel voor een vergaande maatschappelijke controle op dit onderzoek. En dat had vooral te maken met andersoortige risico's van genetische manipulatie, die strikt gesproken echter weinig of niets met recombinant-DNA uitstaande hebben. Het gaat daarbij veeleer om zaken als celfusie en 'kloneren' voorzoverdeze technieken opde menszouden kunnen worden toegepast. Voorlopig is dat nog science-fiction.

142

Cel-en weefselkweektechnieken hebben onder meer mogelijk gemaakt om, uit fragmenten van een geselecteerde plant, in korte tijd volstrekt identiek nageslacht op te kweken. In dit kweekbakje ziet men dergelijke fragmenten

Aan de 'wondranden' van deze plantedelen ziet men 'celwoekering' optreden; iets dat onder 'normale' omstandigheden ook plaatsvindt maar in de natuur na korte tijd stopt

maar wat niet is kan snel komen, zoals de jongste ontwikkelingen duidelijk maken. Voor celfusie bij de mens is bij voorbeeld een vereiste dat de bevruchting buiten de baarmoeder kan plaatsvinden om de vrucht daarin vervolgenste 'implanteren'. Lang heeft men dit voor onmogelijk gehouden. Maar de inmiddels ter wereld gekomen 'reageerbuisbabies' hebben het tegendeel overtuigend bewezen. Dergelijke verworvenheden als bevruchting buiten de baarmoeder, celfusie en kloneren zullen, wanneer op de menselijke soort toegepast, de ethici ongetwijfeld nog tal van hoofdbrekens kosten. Terwijl aan de ene kant de toekomstige mogelijkheden om erfelijke aandoeningen en wellicht zelfs dodelijke ziekten uit te bannen de aanvaardbaarheid van dergelijke technieken vergroten, vallen ter andere zijde ook zorgelijke geluiden te beluisteren; hoe groot zijn de risico's van misbruik van deze methoden ten behoeve van bij voorbeeld biologische oorlogvoering, of — wanneer een of andere gevaarlijke gek 't in z'n hoofd krijgt — van het kweken van 'superrassen'? Vandaar de uitspraak van de DNAcommissie dat kloneren en celfusie bij

mensen uitgesloten dientte worden, ten einde de variatie en veranderlijkheid van erfelijke kenmerken, die noodzakelijkzijn vooreen menselijke samenleving, te waarborgen. Dezelfde eis stelt deze commissie ten aanzien van bevruchting buiten de baarmoeder. Deze mag alleen dienen om ongewenste onvruchtbaarheid op te heffen en er nooit toe leiden, "dat zich uit zo'n cel (en dus buiten de baarmoeder — gjp) een individu zal ontwikkelen, omdat dit in strijd geacht wordt met de eerbied voor de menselijke waardigheid." Of dit soort regelgeving ook werkelijk effect zal hebben is natuurlijk de vraag. Sommige deskundigen zijn daar uiterst cynisch over. Zoals Gerbrand Feenstra, wetenschapsjournalist bij de Volkskrant, die aan het slot van zijn handzame en informatieve Aula-pocket over DNA verzucht: "Wat wetenschappelijk-tectiniscfi mogelijk is, wordt vroeg of laat ook uitgevoerd. En wat mogelijk wordt heeft on vermijdelkook invloed op watethiiscti toelaatbaar wordt geactit.Die wisselwerking zal de komende decennia de discussie over tiet manipuleren van de erfelijkheid met zekerheid gaande houden." a vu-Magazine 14 (1985)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen